Prof. Dr. Halil İnalcık, vefatının 5. yılında anılıyor. Yüz yıllık ömrünün son dönemine kadar çalışan ve üreten İnalcık, ortaya koyduğu ilmi çalışmalarla sadece Türkiye'nin değil dünyanın da en saygın tarihçileri arasında yer aldı.
Prof. Dr. İlber Ortaylı, Halil İnalcık'ın vefatının beşinci yılında hocasını anlattı.
"Kendisinde tarih babında aradığım soruların cevaplarını buldum"
Ortaylı, İnalcık ile aile dostu olduklarını bu nedenle çok genç yaşta kendisini tanıma fırsatı bulduğunu söyledi.
"İlk tanıştığımda çocuktum, asıl Mülkiye'ye girdiğimde tanışmış sayıyorum. Kendisinde tarih babında aradığım soruların cevaplarını buldum. Üslubu ve metodolojisi dikkatimi çekti. Türkiye'de her zaman bir amatör tarihçilik vardır, siyaset alanında, günlük hayatta gezilir. Metottan ve kaynaklardan uzak, çok ezbere konuşmaya dayanır. Böyle bir hoca olmadığını anladım."
[Fotoğraf: AA]
"Yeni kaynakları kullandı, yeni metotlarla dünyaya açıldı"
Ortaylı, Eski Türk nesillerinin Avrupa'ya çıkmakta şanslı olmadığını, dış dünyaya açılma şansına kolay sahip olamadıklarını anlattı.
"Halil Hoca'nın da İkinci Cihan Harbi'nden sonraki yıllara kadar böyle bir şansı olmadı ama bu olmadı diye dil öğrenmemiş değildi. Avrupa dillerini oturup, mükemmelen öğrenmişti. Dil bakımından zengindi. Yeni kaynakları kullandı, yeni metotlarla dünyaya açıldı. Balkan tarihine yeni görüşler getirdi. Bu sayede de Halil Hoca oldu."
“Halil Bey demek, yoğun çalışan bir Türk demektir”
Prof. Dr. Ortaylı, İnalcık'ın, sürekli çalışmaya ve tetkik etme erken yaşlarda başladığını vurgulayarak, "1939 mezunudur. 1941'de doktorasını vermiştir. Çalışamaya da ölünceye kadar devam etti. Çok meşhur bir deyim vardır, '100 sene yaşa 100 sene öğren' diye hakikaten öyleydi. 90 yaşından sonra bile kalemi eline aldı. Halil Bey demek, yoğun çalışan bir Türk demektir" dedi.
[Grafik: AA]
Prof. Dr. Halil İnalcık kimdir?
Babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey ve annesi Ayşe Bahriye Hanım olan Halil İnalcık, 7 Eylül 1916'da İstanbul'da dünyaya geldi.
İlk ve ortaokulu Ankara ve Sivas'ta okuyan, liseyi Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi'nde tamamlayan İnalcık, lisans eğitimini ise 1935'te Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde yaptı.
Çalışmasıyla Prof. Dr. Fuat Köprülü'nün dikkatini çekti
Yeniçağ Tarihi Bölümünde yaptığı bir çalışma ile Prof. Dr. Fuat Köprülü'nün dikkatini çeken İnalcık, onun tavsiyesi ile ilmi yardımcı olarak görevlendirildi.
"Tanzimat ve Bulgar Meselesi" adlı doktora tezini 1942'de veren İnalcık, 1943'te "Viyana'dan Büyük Ricat"e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı" başlıklı teziyle doçent oldu.
1945'te aynı üniversitede Arap Dili ve Edebiyatı Bölümünden Şevkiye Işıl ile dünya evine giren Halil İnalcık'ın bu evlilikten kızı Günhan dünyaya geldi.
Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde dersler veren İnalcık, 1947 yılında Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi.
Avrupa'da Osmanlı tarihine ait kaynakları araştırdı
Üniversite tarafından 1949'da İngiltere'ye gönderilen İnalcık, burada Osmanlı tarihine ait kaynakları araştırdı, önemli tarihçilerle tanıştı.
Halil İnalcık, 1952'de "Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği" teziyle profesörlük unvanı aldı.
Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık, ABD'de Osmanlı-Türk tarihi araştırmalarının gelişimine büyük katkı sağladı.
Chicago Üniversitesinde Osmanlı Tarihi Kürsüsü'nü kurdu
Öğrenci olarak girip hocalık yaptığı Ankara Üniversitesinden 1972'de emekli olan İnalcık, Chicago Üniversitesinde Osmanlı Tarihi Kürsüsü'nü kurdu.
Chicago Üniversitesinden de 1986'da emekliye ayrılan İnalcık, 1993 yılında Bilkent Üniversitesinde Tarih Bölümünü kurarak, 23 yıl boyunca yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi verdi.
2003 yılında aynı üniversitede Halil İnalcık Center for Ottoman Studies adlı bir merkez kuran İnalcık, yıllardan beri çeşitli arşivlerden topladığı belge ve defterlerin kopyalarını, yarım kalmış araştırma metinlerini, binden fazla ayrı basımı ve diğer materyalleri bu merkeze bağışladı.
İnalcık, iyi düzeyde İngilizce, Fransızca, Almanca'nın yanı sıra orta düzeyde de Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu.
Dünyanın sayılı bilim insanları arasında gösterildi
Uluslararası çapta şöhreti olan İnalcık, Cambridge Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2 bin bilim insanı arasında gösterilirken Türk, Amerikan, İngiliz, Sırp ve Arnavutluk akademilerine üye seçildi. Çok sayıda ödül ve nişan verilen İnalcık, birçok üniversiteden de fahri doktora unvanı aldı.
Hali İnalcık, Prof. Suraiya Faroqhi ile birlikte E. J. Brill'in (Leiden) yayımladığı "The Ottoman Empire and Its Heritage" (Osmanlı İmparatorluğu ve Mirası) serisinin editörlüğünü üstlenirken, 2005 yılına kadar bu seriden yayınlanan 38 ciltlik çalışma, Osmanlı tarihini Batı dünyasına tanıtan belli başlı eserler arasında yer aldı.
Prof. Dr. Halil İnalcık, 2002'de İslam Konferansı Teşkilatı tarafından "Teşekkür Plaketi" ve Kültür Bakanlığı "2002 Kültür ve Sanat Büyük Ödülü"ne layık görüldü.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatıyla özel ulema kabri yapıldı
İnalcık, 25 Temmuz 2016'da Ankara'da tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
Cenazesi, Bakanlar Kurulu kararıyla çok sevdiği Osmanlı padişahı olan Fatih Sultan Mehmet'in de türbesinin bulunduğu Fatih Camisi Haziresine defnedildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatı ile İnalcık'ın mezarı, geleneksel Osmanlı ulema kabri şeklinde yapıldı.
24.7ºC
Ankara
