Açık 5.6ºC Ankara
  • Adana
  • Adıyaman
  • Afyonkarahisar
  • Ağrı
  • Aksaray
  • Amasya
  • Ankara
  • Antalya
  • Ardahan
  • Artvin
  • Aydın
  • Balıkesir
  • Bartın
  • Batman
  • Bayburt
  • Bilecik
  • Bingöl
  • Bitlis
  • Bolu
  • Burdur
  • Bursa
  • Çanakkale
  • Çankırı
  • Çorum
  • Denizli
  • Diyarbakır
  • Düzce
  • Edirne
  • Elazığ
  • Erzincan
  • Erzurum
  • Eskişehir
  • Gaziantep
  • Giresun
  • Gümüşhane
  • Hakkari
  • Hatay
  • Iğdır
  • Isparta
  • İstanbul
  • İzmir
  • Kahramanmaraş
  • Karabük
  • Karaman
  • Kars
  • Kastamonu
  • Kayseri
  • Kırıkkale
  • Kırklareli
  • Kırşehir
  • Kilis
  • Kocaeli
  • Konya
  • Kütahya
  • Malatya
  • Manisa
  • Mardin
  • Mersin
  • Muğla
  • Muş
  • Nevşehir
  • Niğde
  • Ordu
  • Osmaniye
  • Rize
  • Sakarya
  • Samsun
  • Siirt
  • Sinop
  • Sivas
  • Şanlıurfa
  • Şırnak
  • Tekirdağ
  • Tokat
  • Trabzon
  • Tunceli
  • Uşak
  • Van
  • Yalova
  • Yozgat
  • Zonguldak
Yaşam
15.02.2019 11:09

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

3. Ulusal Antarktika Bilim Seferi için "beyaz kıta"ya giden Türk bilim insanları, "Antarktika Antlaşmalar Sistemi"nde belirtilen kurallar kapsamında çalışmalarını yapıyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Hiçbir ülkenin yönetimi altında bulunmayan "beyaz kıta"...

Kanunlarını 53 ülkenin taraf olduğu Antarktika Antlaşmalar Sistemi belirliyor. Bu sistemin parçalarından biri olan Çevre Koruma Protokolü kapsamında, kıta ve çevresindeki canlı yaşamını korumak için katı kurallar uygulanıyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Cumhurbaşkanlığı himayesinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sorumluluğunda gerçekleştirilen 3. Ulusal Antarktika Bilim Seferi, uluslararası yükümlülükler gözetilerek devam ediyor. 

Kıtanın barışçıl amaçlarla kullanılması hedefleniyor

Zengin doğal kaynaklara sahip kutupların yönetiminde Antarktika Antlaşması temel alınıyor.

Antarktika'da aktif çalışmalar yürüten bilim insanlarının bağlı olduğu 12 ülke (ABD, Sovyetler Birliği, Japonya, Arjantin, Avustralya, Belçika, Fransa, İngiltere, Şili, Yeni Zelanda, Norveç, Güney Afrika) tarafından 1 Aralık 1959'da imzalanan antlaşma, 1961'de yürürlüğe girdi.

Günümüze kadar 53 ülkenin taraf olduğu Antarktika Antlaşması, kıtanın, tüm insanlığın yararı için sonsuza kadar barışçıl amaçlarla kullanılmasını hedefliyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

1 Aralık Antarktika Günü

Türkiye'nin 1995'te taraf olduğu anlaşmayla bilimin desteklenmesi dışındaki faaliyetler yasaklanırken, bilimsel çalışmalar ve bunun sonucu elde edilen verilerin paylaşımı destekleniyor. Ayrıca, kıtada ülkelerin hak iddialarının önüne geçiliyor. Antlaşmanın imzalandığı 1 Aralık ise her yıl "Antarktika Günü" olarak kutlanıyor.

Bulgaristan'da 2015'te düzenlenen 38. Antarktika Antlaşması Danışma Toplantısı'nda ise kıtadaki doğal kaynakların bilimsel amaç dışında çıkarılması süresiz olarak yasaklandı.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Antarktika Antlaşmalar Sistemi

Hükümleri 60 derece güney enlemine kadar tüm buz tabakaları ve adacıklarda geçerli olan antlaşmaya ilave 3 anlaşmayla Antarktika Antlaşmalar Sistemi oluşturuldu. Hiçbir ülkenin yönetimi altında bulunmayan kıtada kurallar Antlaşmalar Sistemi ile belirleniyor. Sistemin merkezinde ise Antarktika Antlaşması bulunuyor. 

Sistemdeki diğer anlaşmalar 1972'de imzalanan Antarktika Ayı Balıklarını Koruma Sözleşmesi, 1980 tarihli Antarktika Deniz Canlı Kaynaklarının Korunması Hususunda Sözleşme ve 1991 tarihli Madrid Protokolü olarak da adlandırılan Antarktika Antlaşması Çevre Koruma Protokolü olarak sıralanıyor.

Antarktika Antlaşmalar Sistemi kapsamında 29 danışman ülke, 24 gözlemci ülke bulunuyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Türkiye ile birlikte Avusturya, Belarus, Kanada, Kolombiya, Küba, Danimarka, Estonya, Yunanistan, Guatemala, Macaristan, İzlanda, Kazakistan, Malezya, Kuzey Kore, Monako, Moğolistan, Pakistan, Papua Yeni Gine, Portekiz, Romanya, Slovakya, İsviçre ve Venezuela sistemde gözlemci üye statüsünde yer alıyor.

Sistemde karar alma süreçlerinde yalnızca danışman ülkeler söz sahibi olabiliyor. 

Türkiye'nin hedefi "danışman ülke" statüsüne geçmek

Madrid Protokolü, Antarktika'nın tabi olduğu ayrıntılı düzenlemeleri içermesi nedeniyle özel önem taşıyor. Danışman ülke statüsü alabilmek için söz konusu protokole taraf olmak gerekiyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Protokol, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 14 Şubat 2017'de kabul edilirken, 8 Mart 2017'de ülkenin Antarktika Antlaşması Çevre Koruma Protokolü'ne katılımının uygun bulunduğuna dair kanun Resmi Gazete'de yayımlandı.

Protokol, tüm ekleriyle birlikte 24 Mayıs 2017'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye'nin hedefinde sistemde "danışman ülke" statüsüne geçmek bulunuyor.

Barış ve bilime adanmış doğal rezerv

Antarktika ve çevresindeki canlı yaşamı, Madrid Protokolü'nün katı kurallarıyla korunuyor. Bu protokol, çevresel etki değerlendirmesi, Antarktika hayvanlarının ve bitkilerinin koruma altına alınması, atıkların bertaraf edilmesi ve atık yönetimi, deniz kirliliğinin önlenmesi, saha korunması ve yönetimi ile çevresel felaketlerden doğan sorumluluklar olmak üzere 6 ekten oluşuyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Kıtada, tarihi koruma alanları, hayvan yaşamı koruma alanları gibi birçok girilmesi ve faaliyette bulunulması yasak alan bulunuyor. Protokol, Antarktika'yı "barış ve bilime adanmış doğal rezerv" olarak tanımlıyor.

Protokol hükümlerine göre, çevresel etki oluşturacağı öngörülen aktiviteler için detaylı çevre değerlendirme raporu hazırlanması gerekiyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Kıtadan küçük bir taş parçası bile alınamıyor

Yerli hayvan ve bitki türlerinin kıtadan izinsiz çıkarılması, aynı şekilde kıta yerlisi olmayan hayvan veya bitki türlerinin izinsiz şekilde antlaşma bölgesindeki kara, buz sahanlığı veya suya getirmesine izin verilmiyor.

Bunun için, kıtaya gideceklerin kara ya da buz sahasına çıkmadan önce ve sonra botlarını dezenfekte etmesi gerekiyor. İzin olmadan kıtadan küçük bir taş parçası hatta bir tüy bile alınamıyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Kıtada faaliyet yürüten tarafların atık yönetim planları oluşturması zorunlu kılınıyor. Saha kamplarında oluşan atıkların mümkün olduğu ölçüde uygun şekilde bertarafı için destek istasyonlarına veya gemilere götürülmesi gerekiyor. Steril olmayan toprak ve böcek ilaçlarının kara, buz sahası veya suya sokulmasının önüne geçiliyor.

Yağlı karışımlar, zararlı maddeler, çöp ve plastiklerin denize atılmasına kesinlikle izin verilmiyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Penguenlere 5 metreden fazla yaklaşmak yasak

Kıtanın ev sahipleri hayvanlara dokunulmasına izin verilmezken, geçiş hakkının daima hayvanlarda olması gerekiyor. Penguenlerin yürüyüş yolları hayvanların psikolojileri için önem taşırken, bu yollardan yürünmemesi isteniyor.

Bilim kıtası Antarktika'nın katı kuralları

Kuşların ve diğer yabani hayvanların insanlara nasıl tepki verdiğine dikkat edilmesi, penguenlere 5 metreden fazla yaklaşılmaması da kurallar arasında. Kürklü foklardan en az 15 metre ve deniz fillerinden en az 25 metre uzakta durulması önem taşıyor.

Kıtada araştırmalarına devam eden Türk bilim insanları, bu kurallar ışığında çalışmalarını yapıyor.

Kaynak: AA 

Sıradaki Haber
Karlı dağlarda rafting heyecanı
Yükleniyor lütfen bekleyiniz