Moskova-Kiev krizinde son durum: Ülkelerin tavrı ne?

Moskova-Kiev hattında tansiyon çok yüksek. Pek çok analiste göre 'sıcak temas' artık an meselesi...

Çekişme yeni değil. Rusya yanlısı ayrılıkçılarla Kiev yönetimi arasında 2014'ten bu yana süren çatışmalarda 13 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

Peki, Moskova-Kiev hattında son birkaç ayda iyice yükselen gerilimin nedeni ne ve dünya ülkelerinin tutumu bu durumu nasıl etkiliyor? Putin'e ve Rusya'ya ne gibi yaptırımlar uygulanacak? Kriz ile pek çok soru var. Yanıtlara birlikte bakalım.

"Rusya, Ukrayna sınırına askeri yığınak yapıyor"

Avrupa Birliği (AB) yönetimi, Rusya'nın Ukrayna sınırındaki askeri faaliyetleri hakkında elde ettikleri bilgilerin endişe verici olduğunu açıkladı.

NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, kasım ayında yaptığı açıklamada Rus ordusunun Ukrayna sınırı yakınında son haftalarda geniş çaplı ve alışılmadık şekilde yoğunlaştığını, bunun bahar aylarında Rusya'nın Kırım ve Karadeniz'de askeri yığınak yapmasıyla benzerlik taşıdığını söyledi.

NATO Ukrayna'yı desteklemeye devam edeceğini bildirdi.

NATO'nun Karadeniz'deki tatbikatlarının ve faaliyetlerinin savunma amaçlı ve şeffaf olduğu vurgulanırken, Ukrayna Dışişleri Bakanı Kuleba'nın kasım sonunda Letonya'da düzenlenecek NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı'na da katılacağı bilgisi paylaşıldı.

Rusya'nın NATO tepkisi gecikmedi

Rusya Devlet Başkanı Viladimir Putin, Ukrayna’nın NATO’ya katılma ihtimalinden ötürü endişe duyduklarına işaret ett, ve "Ukrayna NATO’ya girerse bizim için tehdit oluşturan silah sevkiyatları başlar" dedi.

İttifakın doğuya doğru genişlemekle, Rusya'ya karşı çatışmacı bir siyaset izlediğini savundu.

Putin-Biden görüştü

Putin, ABD'li mevkidaşı Joe Biden'dan Ukrayna'nın NATO üyesi olmayacağına dair garanti istedi.

Görüşmeden bir gün sonra Putin, NATO'nun doğuya yönelik genişlemesi olasılığına ilişkin, "Ukrayna'nın NATO'ya katılma ihtimalinden endişe duymamamız mümkün değil. Ukrayna NATO'ya girerse, ardından Ukrayna'ya bizim için tehdit oluşturacak silah sevkiyatları başlar" açıklamasında bulundu.

"Ukrayna'ya saldırı Rusya'ya pahalıya patlar"

Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Moskova'nın, yeni bir saldırganlık dalgası sergilemesi durumunda siyasi, ekonomik ve insan kaybı açısından göreceği zararı anlamak zorunda olduğunu söyledi:

"Ukrayna'ya yeni bir saldırının çok pahalıya patlayacağını (Putin'in) anlaması için çalışıyoruz ki bunu denemesin."

ABD: Ukrayna'ya seyahat etmeyin

Ülkeler arasındaki açıklamalar devam ederken ABD, vatandaşlarına "Ukrayna'ya seyahat etmeyin" uyarısında bulundu.

"ABD vatandaşları, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı önemli bir askeri harekat planladığına dair haberlerin farkında olmalıdır. ABD vatandaşlarına ayrıca özellikle Ukrayna sınırları boyunca, Rusya tarafından işgal edilen Kırım'da ve Rusya tarafından kontrol edilen doğu Ukrayna'da güvenlik koşullarının öngörülemez olduğu ve çok az farkla bozulabileceği hatırlatılıyor."

1 Ocak 2022: Biden'dan Putin'e "işgal edemeyeceksin" mesajı

ABD Başkanı Joe Biden, Devlet Başkanı Putin'e (Ukrayna konusunda askeri adım atması durumunda) ağır yaptırımlar getireceğimizi ve NATO müttefiklerimizle birlikte Avrupa'daki görünürlüğümüzü artıracağımızı açıkça söyledim" dedi.

Rusya'nın Ukrayna sınırındaki askerlerini tutması karşısında ABD'nin ne yapacağına ilişkin soru üzerine de Biden, "Burada kamuoyu önünde bunları konuşacak değilim ancak kendisine (Putin'e) Ukrayna'yı işgal edemeyeceğini açıkça söyledik" yanıtını verdi.

Ukrayna sınırına yakın Rus birlikleri uydudan görüntülendi

Biden, Rusya karşısında Ukrayna'ya tam destek vereceklerini ve Ukrayna'nın yanında oldukları mesajını verdi ve "ABD, müttefikleri ve ortakları, Rusya'nın Ukrayna'yı daha fazla işgali durumunda kati surette karşılık verecek" dedi.

Rusya'nın bölgedeki tehditleri ve askeri yığınakları devam ederken uluslararası kuruluşlardan ve ülkelerden Rusya'ya "yaptırım" tehditleri geldi:

"Rusya, Ukrayna'ya saldırırsa bedeli ağır olur."

TRT Haber sıcak noktada

Rusya ve Ukrayna arasında iplerin gerildiği Donbas'taki gelişmeleri tüm dünya yakından takip ediyor.

TRT Haber ekibi, Donbas'ta Ukrayna askerlerinin kontrol noktasına kadar gitti, bölgeyi mercek altına aldı.  

Rusya Ukrayna krizinde ülkelerin adımları ne?

Türkiye barış istiyor: Ara bulucu olalım

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Rusya ve Ukrayna arasında bir barışın hakim olmasına biz ara bulucu olabiliriz" dedi ve açıklamalarına şunları ekledi:

"Biz Rusya-Ukrayna arasında olumsuzluğa dönüşmesini kabullenemiyoruz. Dolayısıyla Rusya ve Ukrayna arasında bir barışın olmasına, bir barışın özellikle hakim olmasına biz ara bulucu olabiliriz, bu konuda üzerimize düşen görev ne ise bu görevi yapmaya hazır olduğumuzu daha önce de gerek (Vladimir) Zelenskiy'e gerek Sayın Putin'e de ifade etmiştim.

Şimdi önümde bir Ukrayna ziyareti var. Bu arada belki Sayın Putin ile ama telefonla ama belki bir Moskova ziyareti olabilir, bütün bunlarla beraber biz bölgede barışın egemen olmasını, hakim olmasını istiyoruz. Bunun için de üzerimize ne düşerse bunu yapmaya hazırız."

Cumhurbaşkanı Erdoğan: Rusya ile Ukrayna arasında bölgede sınır ihlalinden tutunuz herhangi bir işgale yönelik bir gelişmenin olması veyahut da bir savaş çıkması bölgenin huzuru için çok ciddi bir ihlal doğurur. https://t.co/QzEbDr9AHG pic.twitter.com/wOrFuZKcie

— TRT Haber Canlı (@trthabercanli) January 21, 2022

ABD'den mühimmat yardımı

ABD, Ukrayna'ya 90 ton silah ve mühimmat yardımı gönderdi.

Ukrayna krizinde beklenmedik durumlara karşı NATO Mukabele Gücü'nün aktif hale getirilmesi durumunda destek sağlamak üzere 8 bin 500 askeri teyakkuza geçirdi.

Hazırlanan askerlerin muharebe takımları, lojistik destek, sıhhiye, havacılık, istihbarat, gözetleme ve keşif ile ulaştırma birliklerinden oluşan kompozit bir güç olduğu belirtildi.

Doğrudan Putin'e yaptırım

ABD, Rusya'nın Ukrayna saldırısının pek yakın olduğunu ileri sürdü.

ABD Başkanı Joe Biden, Ukrayna'yı işgal etmesi durumunda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yaptırım uygulayabileceğini söyledi.

ABD'den Baltık ülkelerine: Ukrayna'ya silah gönderin

ABD yönetiminin, Letonya, Litvanya ve Estonya'ya, ellerindeki ABD menşeli silahları Ukrayna'ya destek amacıyla göndermelerine izni verdiği iddia edildi.

ABD, muhtemel bir Rusya müdahalesinden dolayı Kiev Büyükelçiliğindeki personelinin ailelerine Ukrayna'dan ayrılması talimatı verdi.

NATO F-15 savaş uçaklarını Estonya'ya konuşlandırdı

NATO, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik olası bir askeri harekatına karşı tedbir alıyor. ABD'ye ait F-15 savaş uçaklarının Estonya'ya konuşlandırıldığını açıklandı.

Almanya'dan Miğfer yardımı

Almanya'nın Ukrayna'nın yanında olduğunun altı çizildi.

Almanya Ukrayna'ya 5 bin miğfer gönderecek.

Kanada Ukrayna'daki askerlerini artırıyor

Kanada Başbakanı Justin Trudeau, Ukrayna'da halihazırda 200 Kanada askeri personelinin konuşlandırılmış olmasına rağmen, önümüzdeki günlerde 60 Kanada askeri personelinin daha konuşlandırılacağını duyurdu.

Trudeau, Kanada'nın "Ukrayna'nın her zaman dostu olduğunu" ve "gerekli desteklerle her zaman orada olacağını" söyledi.

Kanada hükümeti, Ukrayna'da görev yapan diplomatik personelinin aile üyelerini geri çekecek.

Johnson: Ukrayna'ya yakın vadede güç gönderilmesi olası değil

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi durumunda Avrupa'daki NATO müttefiklerini korumak için asker göndermeye hazır olduklarını ancak Ukrayna'ya bir güç gönderilmesini yakın vadede olası görmediğini söyledi.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı, Milletler Topluluğu ve Kalkınma Ofisi (FCDO) web sitesinde yayımlanan açıklamada, Londra hükümetinin 'bazı personel ile bakmakla yükümlü oldukları kişileri Kiev'den geçici olarak çekmeyi tercih ettiği' duyuruldu.

Çekya'dan 4 binden fazla top mermisi

Çekya Savunma Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, Çekya Ukrayna'ya "hediye olarak" 4 bin 6 adet 152 milimetrelik top mermisi yollayacak.

Hırvatistan savaş halinde NATO'daki askerlerini çekecek

Tüm bunlar yaşanırken, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic, Ukrayna ile Rusya arasındaki çatışmanın alevlenmesi durumunda, Hırvat ordusunun tüm üyelerini geri çekeceğini söyledi.

Hırvatistan Başbakanı Andrej Plenkovic de Cumhurbaşkanı Milanovic'in, Ukrayna ile Rusya arasındaki gerilimi değerlendirirken kullandığı "Ukrayna geri kalmış bir ülke" açıklamasının ardından Ukrayna'dan özür diledi.

Hollanda: Ukrayna talep ederse silah desteği veririz

Hollanda hükümeti, Ukrayna'nın silah talebine olumlu bakacağını açıkladı.

Ülkede Meclisin çoğunluğu, Ukrayna'ya savunma amaçlı askeri desteğe açık olduğunu duyurdu.

Belarus: Batı sınırlarımıza 30 binden fazla asker konuşlandı

Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, ülkesinin batı sınırlarına ABD askeri dahil Polonya ve Baltık ülkelerinin 30 binden fazla asker ve silah konuşlandırdığını söyledi.

Lukaşenko, "Bu neden yapılıyor? Bundan bir sonuç çıkabilir. Ciddi bir şeye hazırlanıyorlar. En azından uzun bir şeye" dedi.

Rusya jetleri tatbikat için Belarus'a gönderildi

Rusya askeri tatbikatlar için Belarus’a Su-35 savaş uçakları gönderdi.

Rusya Savunma Bakanlığı, sayısı belirtilmeyen Su-35’lerin Belarus’ta Rusya ile düzenlenecek "Müttefik Kararlılığı-2022" isimli ortak askeri tatbikata katılacağını açıkladı.

Rusya, 20'den fazla savaş gemisinin tatbikat için Karadeniz'de belirlenen bölgelere girdiğini duyurdu.

Süreç nasıl gelişti?

Ukrayna’nın doğu bölgeleri olan Donetsk ve Lugansk ile beraber, Don ırmağı boyunca Rusya’nın batı kesiminin bir kısmını da içine alan havza Donbas olarak adlandırılıyor.

Bu bölgede bir tarafta Ukraynalı askerler diğer tarafta ise Rus ayrılıkçı milisler yer alıyor ve bölgede 2014 yılında ilan ettikleri sözde bağımsızlık bulunuyor.

2014'ten beri çatışma var

Ukrayna Parlamentosunda alınan kararların akabinde ülkenin doğu bölgesinde başlayan gösteriler 6 Nisan 2014’te sıcak çatışmaya dönüştü. Donetsk Havzası'nda bulunan bütün kentlerde organize silahlı saldırılar görülmeye başladı.

Donbas'ın önemi

Zengin kömür rezervlerine sahip Donbas bölgesi hem Ukrayna hem de Rusya için oldukça önemli. Ukrayna, ekonomik olarak bölgeden gelir elde ederken, Rusya da Rus kökenlilerin çoğunluğu oluşturduğu bölgeyle yakından ilgili.

Donbas, 100 milyon ton kömür rezervi ile Avrupa’nın 4. büyük maden bölgesi. Diğer adıyla Donets Havzası, Ukrayna topraklarının sadece yüzde 5'ini oluşturuyor. Halkın yüzde 10'u burada yaşıyor ve gayrisafi milli hasılanın (GSMH) yüzde 20'sini bu bölge sağlıyor. Ukrayna'nın ihracatının dörtte biri de yine bu bölgeden yapılıyor.

Ayrıca Donbas bölgesi her iki sınırda da ağır sanayi kompleksleri ve madencilik sektörünün yoğunlaştığı önemli bir merkez.

Sovyetler Birliği döneminde Moskova’dan yönetilen bölgedeki maden işletmelerinin bağımsızlıkla birlikte üretimleri düştü ve istihdam sorunları başladı. Bunun üzerine Rusya ile Ukrayna arasında Temmuz 1993’te ‘‘Don Havzası (Donbas) Serbest Ticaret Bölgesi’’ oluşturulması için anlaşma yapıldı.

Bağımsızlığını kazanan Ukrayna günümüze dek dönem dönem Donbas bölgesinden yükselen ayrılık talebleriyle karşı karşıya kaldı. Donbas’ta Rusya yanlıları tarafından yeniden ayrılık talepleri gündeme geldi ve silah kullanımıyla birlikte en ciddi çatışmalar başlamış oldu.

Grafik: TRT Haber/ Bedra Nur Aygün