UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'nde bulunan dünyanın en eski yerleşim yerlerinden Şanlıurfa Harran Ören Yeri'nde, Emeviler döneminde İslami esaslara göre yapılan 32 tuvalet ortaya çıkarıldı.
Harran Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ve Harran Ören Yeri Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Önal, Harran'da yapılan kazı çalışmalarının yaklaşık 100 kişilik ekiple sürdürüldüğünü söyledi.
Kazı alanında özellikle Orta Çağ dönemine ait bulgu ve eserlere rastladıklarını belirten Önal, önceki dönem kazılarında hamam ve saray kalıntıları buldukları bölgelerde detaylı çalışmalar yaptıklarını anlattı.
Önal, Harran'ın dünyanın en eski yerleşim birimlerinden birisi olması nedeniyle, tarih kitaplarında sıkça anlatıldığını ve ilçenin bilinmeyenlerinin de gün geçtikçe ortaya çıkarılmaya başlandığını vurguladı.
İlçe aynı zamanda bir ticaret merkezi
Harran'ın özellikle Bakır Taş (Kalkolitik) Çağı'ndan Orta Çağ sonlarına kadar geçen süreye dair önemli bilgi ve bulguları barındırdığını söyleyen Önal, ilçenin coğrafi konumu itibarıyla aynı zamanda bir ticaret merkezi olduğunu belirtti.
Önal, Anadolu'da İslamiyet döneminin ilk tuvalet örneklerinin Harran'da bulunduğunu söyleyerek, şöyle konuştu:
"Harran'ın tarihsel öneminin bilinciyle arkeolojik kazılarımızı sürdürüyoruz. Harran Türk ve İslam sanatının, mimarisinin Anadolu'ya açılan kapısı. Türkler Anadolu'ya gelmeden önce çarşı hamamını inşa etti. Emeviler Dönemi'nde Harran Ulu Cami yapıldı. Şu an bile Türkiye'nin en anıtsal ve büyük taş süslemeli camisi konumunda."
Harran Ulu Cami'nin yanı başında şadırvanlı avluyu bulduklarını anlatan Önal, şunları söyledi:
"Kazılarımızda ortaya çıkardığımız her eser Orta Çağ dönemine ait Anadolu'da ilk olma özelliğinde. Burada yeni bulduğumuz 32 tuvalet Anadolu'nun ilk örnekleri. Şu anda daha 1,5 kilometre çapındaki bir alanda Orta Çağ dönemine ait yüzlerce eserin toprak altında olduğuna dair emarelere rastladık. Dolayısıyla buradaki kazılar uzun yıllar daha devam edebilecek nitelikte."
İslami esaslarda tuvalette mahremiyete önemli
Yunan ve Roma döneminde insanların tuvaletlerde yan yana oturduğundan bahseden Önal, İslami esaslara göre yapılan tuvaletlerde ise mahremiyete özen gösterildiğini vurguladı.
Önal, tuvaletler arasında ince perdeler ile ayrı havuz ve musluğun bulunduğunu anlatarak, tuvaletlerin yer aldığı bölgede yaklaşık 1,5 metre genişliğinde ve 1,75 metre yüksekliğinde kanalizasyon kanallarının da yer aldığını açıkladı.
3 ayrı kazı çalışması yapılıyor
Prof. Dr. Mehmet Önal, Harran ilçesinde bu yıl üç ayrı bölgede kazı çalışması yapıldığını söyledi.
Geçen yıl buldukları milattan sonra 8. yüzyıla ait olan ve 12. yüzyılda eklemeler yapıldığı tespit edilen çarşı hamamının yer aldığı bölgedeki çalışmalara yoğunlaştıklarını belirten Önal, yaklaşık bin 200 yıl önce Emeviler dönemine ait hamamın da farklı bölümlerini ortaya çıkarmayı hedeflediklerini anlattı.
Anadolu'da İslam döneminin ilk eseri
Önal, bu yıl çarşı hamamının ılıklık bölümünü gün yüzüne çıkarmayı planladıklarını vurgulayarak, şöyle konuştu:
"Hamamın önceki yıllarda sıcaklık ve soyunmalık bölümlerini bulmuştuk. Bu yılda ılıklık bölümünü meydana çıkarıyoruz. Diğer çalışmamız höyükte. Orada da Tunç ve Demir çağına ait buluntular var. Diğer çalışmamız da iç kalenin ikinci katında Saray (Balat) hamamında sürüyor. Onun da yüzde 80'i meydana çıkarılmıştı. Tarihte İbn-i Şeddad'ın da bahsettiği Eyyübiler Dönemi'ne ait olan bu hamamın, bu yıl saraya bağlanan bölümünü ve külhan bölümünü yine meydana çıkaracağız."
Söz konusu hamamın da Anadolu'daki İslami dönemin ilk eseri olduğunu belirten Önal, Harran kazılarında ortaya çıkarılan her eserin İslam ve Türk mimari sanatının daha fazla anlaşılabilmesine ciddi katkılar sunduğunu anlattı.
Emeviler'de 2. Mervan döneminde Harran'ın başkent olduğundan bahseden Önal, bölgede yapılan kazılarda Roma mimarisinden İslam mimarisine geçişin özelliklerinin görüldüğünü vurguladı.
Kaynak: AA
18.9ºC
Ankara
