Hindistan varyantıyla ilgili merak edilenler

Hindistan B.1.617 varyantı Hindistan’daki vakaların yüzde 61’inde görülüyor. Hindistan varyantında, daha önce farklı varyantlarda görülen iki mutasyon aynı anda görülüyor. Kocaeli Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sıla Akhan TRT Haber'in sorularını cevapladı.

[Kocaeli Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sıla Akhan]

Mutasyonların yol açtığı olumsuzluklar neler? Virüsün yayılımı ve virüs yükünü artırıyorlar mı?

Virüsler yapılarına göre Baltimor sınıflandırmasında ikiye ayrılıyorlar, DNA ve RNA virüsleri olarak. RNA virüsleri her zaman için biraz daha mutasyon yapmaya eğilimli virüslerdir. RNA virüslerinde genellikle proofreading dediğimiz, geriye dönerek düzeltme eğilimi yoktur. Bu özellikten dolayı RNA virüslerinde daha fazla mutasyon beklenir. Fakat koronavirüs bir RNA virüsü olmasına rağmen bu özelliğe sahip. Yani bir istisna oluşturuyor. Aslında bütün bu beklenenlerden farklı olarak biz koronavirüste mutasyon beklemiyorduk. Fakat o kadar yayıldı ki virüs, bir fabrika gibi düşünün, sürekli üretim yapmaya devam ediyor ve o üretim virüs için daha iyi bir adaptasyon sağlıyorsa, o şekilde çoğalmaya da devam ediyor. Virüsün bir şekilde yaşamasını kolaylaştıran, hücre bulmasını kolaylaştıran, hücreye girişini kolaylaştıran her türlü mutasyon, virüsün o şekilde çoğalmasını sağlıyor.

Mutasyonlar virüs yükünü artırmıyor fakat mutasyonlarla daha az sayıda virüs enfeksiyon yapabilir hale geliyor. Çünkü virüs daha iyi tutunabiliyor, daha iyi hücre içine girebiliyor. O yüzden de sayısının artmasından çok, bulaştırıcılık ve tutunmayla ilgili kazandığı özellikler önemli.

Çift mutasyon nedir?

Çift mutasyon burada ilk defa iki tane farklı mutasyonun birlikte görüldüğünü anlatmak için kullanıldı. Aslında çok sayıda mutasyon oluyor ama en hakim olan ve en fazla özellik kazandıranlar ön plana geçiyor. Böylece bir soy oluşuyor. İngiliz varyantı İngiltere'de başladı ve en az 20-25 tane mutasyonu içeriyor diyebiliriz. Ama bunların içinde bir tanesi daha ön plana çıktı. İngiltere varyantı dediğimizde sadece bir tane varmış gibi algılanıyor, aslında onun içinde birçok mutasyon var. Bu 20-25 tane mutasyon Güney Afrika varyantında da bulunuyor ama farklı birtakım şeyler de ekleniyor ve bu defa oradaki hakim olanın adını alıyor. Bu sefer Güney Afrika varyantı olarak devam ediyor. Bizim burada çift mutasyon dediğimiz, iki farklı soydan gelen mutasyonları içermesi. California kendine özgü bir şekilde tanımlanmıştı. Güney Afrika da kendine özgü bir şekilde tanımlanmıştı. Hindistan mutasyonunun her ikisinden de özellik taşıdığını anlatmak için çift mutasyon kullanılıyor.

Virüs sürekli mutasyonlarla kendisini geliştiriyor. Virüs temelde aynı yerden geriye hiç dönmüyor. Yani eski Wuhan kısmına hiç dönmüyor, eklenerek gidiyor. Belli bir yerde çoğalmayı ne kadar çok sağlayabilirse orada değişerek oranın adını alarak devam ediyor. Bundan sonra 3 tane mutasyonu birlikte görürüz diyebilir miyiz? Diyebiliriz çünkü Hindistan varyantı diyelim ki bambaşka bir yere gitti ve orada da başka yerel bir mutasyon varsa 3 mutasyondan bahsedilebilir tabii ki.

Hindistan varyantını diğer varyantlardan ayıran spesifik bir farkı var mı?

Varyantların hepsi önemli ve takip edilmesi gereken özellikteler. İnsanlarda nasıl bir klinik seyre yol açacağını bilmek kolay değil. Hindistan'daki varyantta aslında hem Güney Afrika'dan elde ettiği bir mutasyon var, hem de California'daki bir mutasyonun özellikleri var. Bu iki mutasyonun klinik seyrine ilişkin ileride çok daha fazla bilgiye sahip olacağız ama Hindistan bunu yaşıyor ve çok da zor zamanlar geçiyor. Burada Güney Afrika'dan gelen mutasyondan bildiğimiz özelliklerden bir tanesi, aşıyla da olsa antikorların virüsleri çok fazla yakalayamaması. Çünkü konfigürasyon yapısını değiştiriyor ve çok iyi tutunamıyor. Yani antikorlar virüsün yüzde 90'ını yakalayacakken yüzde 60'ını yakalıyor. Böylece aşıdan kaçan bir özellik kazanabiliyor virüs. Aşı etkisiz hale gelmiyor ya da koronavirüs geçirmiş kişilerde antikorlar etkisiz hale gelmiyor ama yakalama oranı düşüyor ve biraz daha etkisiz hale geliyor.

California varyantı da daha farklı özellikler getirdi. Virüsün bağlandığı yerde bazı değişiklikler yaptı. Öyle ki vücudun antikor oluşturmasını yavaşlatan, antikor oluşturmasını engelleyen bir mutasyon olarak görülüyor. Ama bunlar hep biraz daha bilgiye ihtiyacımız olan, yaşadıkça öğreneceğimiz mutasyonlar. Ama farklı özelliklerdeki Güney Afrika ve California mutasyonlarının Hindistan'da birlikte görülmesi, klinik seyri de etkilemiş gibi görünüyor. Dünya Sağlık Örgütü de bunları takip edilmesi ve endişe edilmesi gereken mutasyonlar olarak tanımladı. O yüzden her yeni mutasyona dikkatli yanaşmak gerekiyor. Çünkü nasıl bir seyir yapacağını, hangi özellikleri kazanacağını görmek gerekiyor. Virüs daha uyum sağladığı bazı değişikliklere göre kendini değiştiriyor ve bu değişiklikler tüm dünyada hakim hale geliyorlar. Bu yüzden de Hindistan varyantı önemli ve bulaşmasını, yayılmasını engellememiz çok önemli.

Aşılar Hindistan varyantına karşı etkili mi? 

Bazı mutasyonlar aşıları etkisiz hale getirmiyor ama onların etkisinin biraz daha azalmasına neden olabiliyor. Ancak aşıların rolünde en ufak bir azalma yok. Aşılar bize en azından belli bir bazal bağışıklama sağlıyorlar ve antikor üretiyorlar. En kötü ihtimalle aşılar sayesinde hastalık biraz daha hafif geçirilir, hastanedeki yoğun bakım ihtimali kalkıyor. Aşılar hala çok önemli. Sadece önümüzdeki yıllarda belki aşılarda mutasyonlara göre bazı değişiklikler yapılabilir.

Mutasyonlara karşı maske ve mesafe önerileri değişir mi?

Mutasyonlarla virüs daha iyi tutunabiliyor, o fırsatı vermemek gerekiyor. Önemli olan önlemlerin hepsinin aynı anda alınması. Hem mesafeyi hem maskeyi düzgün uygularsak zaten virüsten korunmamız yüzde 90'ın üzerinde gerçekleşecektir.