Dünya genelinde, anti personel mayınlarının kullanımının, depolanmasının, üretiminin ve devredilmesinin yasaklanması ve bunların imhası ile ilgili 164 ülkenin imzaladığı Ottava Sözleşmesi'ne taraf olan Türkiye, 2015'te MAFAM'ın kurulmasına ilişkin kanunu kabul ederek bu konudaki kararlılığını ortaya koydu.
Bu kararlılık doğrultusunda Türkiye, Birleşmiş Milletlerin "Mayınsız Dünya" hedefine paralel olarak toprağa gömülü mayınların tamamını temizleme ve patlamamış mayından arındırma faaliyetlerini hızlandırdı.
Türkiye'de anti personel mayınlar, 1956 yılından itibaren Suriye sınırında kaçakçılığın önlenmesi amacıyla kullanılmaya başlanmış, 1993-1997 yılları arasında gerçekleşen terör eylemleri sonrasında Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde askeri alanların ve sınır güvenliğinin sağlanması maksadıyla döşenmişti.
Terör tehdidi ve sınır güvenliği nedeniyle döşenmiş mayınların temizlik faaliyetleri sayesinde, tarım ve hayvancılık ile uğraşan bölge halkının can ve mal güvenliği korunarak ekonomik kalkınmanın artırılmasına da katkı verildi.
Ayrıca gerçekleştirilen mayın temizliği faaliyetleriyle tarihi zenginliklerin de bulunduğu mayınlı bölgelerdeki alanların kültürel mirasa dahil olması sağlandı.
226 bin mayın imha edildi
Öte yandan MAFAM, Türkiye'deki mayın riski yüksek olan bölgelerde ve mayınlı arazilere yakın çevrelerde yaşayan vatandaşların yaralanmasına veya hayatını kaybetmesine neden olan anti personel kara mayınlarının risklerine karşı farkındalığı artırmak maksadıyla 2015'ten bu yana çalışmalarını sürdürüyor.
MAFAM Dairesi Başkanlığı koordinatörlüğünde insani maksatlı mayın temizleme çalışmaları kapsamında 2015 yılından günümüze kadar yaklaşık 45 milyon metrekare alanda temizlik yapılarak 226 bin mayın imha edildi.
TSK bünyesinde 32 ÖMAT timi bulunuyor
Ottava Sözleşmesi'nin imzalanmasının ardından insani maksatlı mayın temizleme faaliyetlerini yürütmek üzere Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından Özel Mayın Arama Temizleme (ÖMAT) Birlikleri kurularak ihtiyaç duyulan alanlarda görevlendirme yapıldı.
Hali hazırda Iğdır, Tunceli, Şırnak, Şanlıurfa, Kilis ve Hatay'da Milli Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı bünyesinde bulunan ÖMAT ve JÖMAT birlikleri vasıtasıyla insani maksatlı mayın temizliği faaliyetleri yürütülüyor.
Kara Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde 8 ÖMAT Bölük Komutanlığı yer alıyor. Toplamda ise her biri münferit görevler yapabilen 32 ÖMAT timi bulunuyor.
ÖMAT timleri kendilerine verilen görevleri, kadrolarında yer alan tahrip seti, mayın dedektörleri, mayından koruyucu elbise ve bot, ip-kanca setleri, mayın tarlası işaretleme setleri ve koordinat tespit cihazları ile yerine getiriyor.
Söz konusu teçhizata ek olarak, ÖMAT timleri temizlenen mayınlı sahaların kontrol edilebilmesi maksadıyla, yerli ve milli imkanlar ile üretilmiş ileri mayın temizleme teknolojileri ve imkanları arasında yer alan mekanik mayın temizleme teçhizatları ve mayın arama köpeklerinden de istifade ediyor.
Dost ve müttefik ülkelerle askeri işbirliği antlaşmaları kapsamında insani maksatlı mayın temizliği kapsamında ilk kez 11 Aralık 2020'de Azerbaycan'a görevlendirilen ÖMAT bölükleri Ağdam, Cebrail, Hadrut ve Laçin bölgelerinde Azerbaycan birliklerine eğitim desteği verdi ve vermeye devam ediyor.
Karadeniz'e sürüklenen mayınların tespiti ve imhası
Öte yandan, Rusya-Ukrayna savaşı kapsamında dökülen ve demirleme donanımlarından kurtularak sürüklenen mayınlar Karadeniz'deki deniz trafiği için tehdit oluşturuyor.
Türk Deniz Kuvvetleri bünyesindeki Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı tarafından günlük verilere dayalı yapılan analizlere göre, sürüklenen mayınların takip edeceği rotalar belirleniyor ve 7/24 esasına dayalı olarak mayın gözetlemesi yapılıyor.
Tespit gerçekleştikten sonra mayının imha faaliyetlerine ise deniz karakol uçakları, helikopterler, insansız hava araçları, mayın avlama gemileri ve karakol gemileri ile iştirak ediliyor. Türk Deniz Kuvvetleri tarafından, bugüne kadar Karadeniz'e sürüklenen 5 mayın tespit edilerek imha edildi.
Bölgesel sahiplik ilkesi kapsamında, sürüklenen mayın tehdidine karşı gerçekleştirilen tüm faaliyetler, müttefik ülkeler Bulgaristan ve Romanya ile yakın koordinasyon içerisinde yürütülüyor.
İstanbul Boğazı'nın güvenliği için 7/24 gözetleme
Deniz Kuvvetleri Mayın Filosu Komutanlığı bünyesinde bulunan Aydın ve Engin sınıfı mayın avlama gemileri tarafından, sürüklenen mayın tehdidinin baş göstermesi üzerine 2022 yılı mart ayından itibaren bölgede en az iki gemi bulunacak şekilde İstanbul Boğazı yaklaşma sularındaki deniz ulaştırma yollarının emniyetinin sağlanması maksadıyla mayın gözcülüğü yapılıyor.
Mayın gözetleme faaliyetleri, savaş gemileri, deniz karakol uçakları, insansız hava araçları, helikopterler ve "Karadeniz Gözetleme Koordinasyon Merkezi" ile koordineli olarak icra ediliyor.
Karadeniz'de görev yapan mayın avlama gemileri, gelişmiş seyir, komuta kontrol, sonar ve makine sistemleri ile tespiti halinde sürüklenen mayınları süratle ve emniyetle imha kabiliyeti bulunan mayın avlama dalgıçlarına sahip.
Ayrıca, 11 Ocak 2024'te, Karadeniz'deki mayın tehlikesine karşı Türkiye öncülüğünde Romanya ve Bulgaristan ile başlatılan "Üçlü Girişim" kapsamında "Karadeniz Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Mutabakatı (MCM Black Sea)" imzalandı.
Yakın dönemde aktive edilmesi planlanan görev grubu, ilk 6 aylık dönemde Türkiye tarafından komuta edilecek ve asgari bir mayın avlama gemisi ile destek verilecek. Görev gurubu komutası ilerleyen süreçte değişmeli olarak devam ettirilecek.
8.7ºC
Ankara
