AKM'nin 75 yıllık tarihi

Atatürk Kültür Merkezi, Cumhuriyet döneminin simge yapılarından biri. Hep "Genç Cumhuriyet'in modern yüzü" olarak tanımlandı. Senfoni orkestralarına, operalara, tiyatrolara ev sahipliği yaptı.

Atatürk Kültür Merkezi ilk adıyla İstanbul Kültür Sarayı... Yapıldığı dönem dünyanın dördüncü büyük sanat merkeziydi. İlk başta opera binası olarak tasarlandı ancak İkinci Dünya Savaşı nedeniyle bir türlü yapımına başlanamadı.

İnşası uzun yıllar sürdü

Temeliyse savaş sonrasında, tarihler 29 Mayıs 1946'yı gösterdiğinde atıldı ama tamamlanması hiç de kolay olmadı. Sanat tarihçi Süleyman Faruk Göncüoğlu, yaşananları şöyle anlattı:

"1946'dan itibaren yaşanan krizler siyasi değişimler, bir noktada bu inşaatı uzun süre kaba inşaat halinde kalmasına vesile oluyor. Ta ki 1956'ya kadar ve artık İstanbul'daki yeni bir kültür alanına merkezine ihtiyaç olmasının ciddi bir artı zorlaması var."

Çalışmalar istenilen hızda ilerlemiyordu

Opera binası projesi kapsamında ilk temeli atıldığında iki mimarı vardı, Feridun Kip ve Rükneddin Güney. Ancak bir türlü çalışmalar istenilen hızda ilerlemiyordu.

İstanbul'da küçük ölçekli binalarda kültürel etkinlikler devam etse de devleti temsil edecek, daha büyük bir yere ihtiyaç vardı. 1956'da mimar değişti, inşaat yeniden başladı. Göncüoğlu, konuyla ilgili şu bilgileri verdi:

"Hayati Tabanlıoğlu mimar oluyor ki bugün şu anki yeni binanın da ön silüetini öyle tasarlıyorlar. Bu sefer deniliyor ki artık İstanbul Opera Binası isminden yavaş yavaş güçlülük arz ederken, bina eğer opera binası olacaksa bunun bu ölçekte olmaması gerektiğine dair etrafta istimlaklar başlanıyor."

Yangın sonrası kullanılamaz hale geldi

1958'e gelindiğinde bu kez de İstanbul Belediyesi'nin maddi sıkıntıları başladı. Başbakan Adnan Menderes de projeyi Bayındırlık Bakanlığı'na devretti.

Göncüoğlu, "1959'dan itibaren bu maliyeye devri başlanıyor ve devam ediyor. Artık şöyle söyleniyor, İstanbul'un bir kültür merkezi olacak deniyor, artık opera binası ismi değişikliğe uğramaya başlıyor ve tam bu esnada 1960 ihtilali oluyor. Bina yine dört duvar halinde kalıyor ta ki 1969'a kadar" dedi.

Proje 3 kez yenilendi, aradan da 23 yıl geçmişti. Binanın açılışı 1969'da İstanbul Kültür Sarayı adıyla yapıldı. Ama 1,5 yıl sonra büyük bir felaket yaşandı. Bina, 27 Kasım 1970'te Arthur Miller'ın "Cadı Kazanı" eserinin temsili sırasında çıkan yangınla kullanılmaz hale geldi.

Sanatın kalbi olacak

İkinci inşa proje süreci ise 7 yıl sürdü. 1977 yılında bu kez isim değişikliğiyle kapılarını açtı. Artık adı Atatürk Kültür Merkezi'ydi.

2000'li yıllara gelindiğinde ise yapı artık ömrünü tamamlamıştı. 31 Mayıs 2008’de Atatürk Kültür Merkezi’ndeki tüm etkinliklere son verildi. 2018'de ise “Yeni Atatürk Kültür Merkezi”nin yapılması amacı ile binanın yıkımına başlandı.

Yeni AKM’nin temeli Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 10 Şubat 2019'da atıldı. Kısa sürede dev bir kültür merkezi inşa edildi. Atatürk Kültür Merkezi yeni yüzüyle yine sanatın kalbi olacak.

Kamera: Edebali Koçdemir