Pet Şişe Makineye Atılacak, Para Cep Uygulamasına Gelecek

Tek kullanımlık ambalajlar hem ekonomik kayıplara neden oluyor hem de çevreyi kirletiyor. Türkiye Sıfır Atık Projesi’nin bir adımı olarak Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) tarafından başlatılan ‘Depozito Yönetim Sistemi’ ile yakın gelecekte meşrubat ambalajları depozitolu olacak, çevre ve ekonomi korunacak.

Su, meşrubat, gazlı içecekler ya da düşük alkollü içecekler, genel olarak cam, pet ya da alüminyum ambalajlarda tüketiciye sunuluyor. Türkiye’de daha önce depozito ile ilgili düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, firmalar genellikle bu ürünlerde depozito uygulaması yapmıyor. Yani kullanılan cam, metal ya da pet şişeler ya çöpe atılıyor ya da geri dönüşüm kutularında toplanarak ayrılıştırılıyor ve yeniden üretime kazandırılıyor. Geri dönüşüme kazandırma henüz istenilen seviyelerde olmasa da bu yüksek maliyeti düşürmek için çabalar sürüyor. Çevre kirliliğine de yol açan ve doğada yüzlerce yıl yok olmadan kalan meşrubat şişe ve kutuları için çözüm ise 2024 yılında geliyor.

Önce Barkodlanacak Sonra Toplanacak

Bu amaçla TÜÇA tarafından ‘Depozito Yönetim Sistemi’ hazırlandı. Sistem, basitçe belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin kullanılması sonrasında, depozito bedelinin geri ödenerek ürün ambalajının toplanmasını içeriyor. Çalışmalara 1 Ocak 2022’de başlanmıştı. 2022 yılında sistemin en önemli ayağı olan ürünlere Depozito Yönetim Sistemi’ne uygun etiketleme yapılması (barkod) ve makinelerin hazırlanması aşamasına geçildi. Buna ek olarak mobil cihazlara yüklemek üzere bir aplikasyon hazırlandı. Pilot uygulama ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Kızılcahamam’da başlatıldı. Pilot uygulamada, pet, cam ya da alüminyum meşrubat ve su şişeleri makinelere atılarak elde edilen puanla anlaşmalı marketten alışveriş yapılabiliyor ya da kaplıcalardan yararlanılabiliyor.

Depozito Ücreti Cep Uygulamasına Gelecek

Uygulama kapsamına 0,1 litre ile 3 litre arasındaki bütün su, gazlı içecek, meşrubat, meyve suyu vb. dahil olacak. TÜÇA Depozito Yönetim Sistemi Direktörü Demirhan Küçük, sistemi şöyle anlattı:

“İşin en zor tarafı sistemin altyapısını kurmak. Barkod ve özel işaretleme sistemini, bunun kullanılacağı makineleri vatandaşın ulaşabileceği noktalara yerleştirmek, bunu ödemesinin vatandaşa hangi kanallardan döneceğini ayarlamak... Bununla ilgili birkaç alternatif var. Depozito ücretinin vatandaşın mobil uygulamasına yüklenmesi ve onu isterse alışverişte kullanması isterse IBAN numarası kullanarak kendine havale etmesi gibi seçenekler olacak. Altyapı tamamlandığında hem çevre korunacak hem vatandaşımız faydalanacak. 2023 içinde tüm testleri ve pilot uygulamaları tamamlayıp 2024’te sistemin devreye girmesini hedefliyoruz. Zorunlu bir uygulama olacak. Vatandaş zaten ambalajın ücretini ödüyor. Bu sistem sayesinde, ücreti geri alacak.”

20 Milyar Şişe Geri Dönüşüme Kazandırılacak

Pilot uygulamadan alınan sonuçlar vatandaşları memnun etti. Pilot uygulamanın 81 ilde 2023 sonuna kadar tamamlanması hedefleniyor. Zorunlu olacak uygulama ile 2023’ün sonuna kadar tüm il ve ilçelerimizde en az 2 bin depozito iade makinası, 5 bin manuel toplama noktasıyla birlikte toplam 7 bin depozito iade noktasında vatandaşın hizmetine sunulması amaçlanıyor. Depozito Yönetim Sistemi’nin hayata geçmesiyle birlikte ilk etapta 20 milyar şişe geri dönüşüme kazandırılacak. 37 bin ton sera gazı emisyonu azaltacak. 1.3 milyar kWh enerji, 3.6 milyon varil petrolden tasarruf sağlanacak. 20 yılda ekonomiye 100 milyar TL kazanç, 20 bin kişiye yeni istihdam alanları açılacak.

AB de Hazırlanıyor

Avrupa Birliği (AB) de 2029’dan itibaren bu sisteme geçmeye hazırlanıyor. Şu anda 10 ülkede hazırlıklar tamamlandı. 2030’dan itibaren ise birliğin tamamı bu sistemi uygulayacak. Türkiye, birçok AB ülkesinden önce altyapısını tamamlamış olacak.