Kuzey Kıbrıs Su Temin Projesi, kaldığı yerden tüm hızıyla devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla 17 Ekim 2015’te işletmeye alınan ancak boru hatlarındaki bazı aksaklıklar nedeniyle duran projede, ocak ayında meydana gelen arıza onarıldı.
Müjdeyi duyuran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, 25 Eylül'den itibaren onarılan boru hatları aracılığıyla Anadolu'dan KKTC'ye yeniden su verileceğini açıkladı.
Oktay, Kıbrıs'a tarımsal sulama sağlayacak su temin çalışmalarının da devam ettiğini ekledi.
Bu açıklamalar, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay, KKTC Başbakanı Ersin Tatar, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli ve Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürü Kaya Yıldız’ın KKTC Su Temin Projesi onarım çalışmalarının yürütüldüğü gemide inceleme yaptığı sırada geldi.
Proje kapsamında, Türkiye'den yavru vatana su akışı 5 yıl boyunca sorunsuz şekilde sağlanmış ancak ocak ayında su taşıyan boru hattında arıza oluşmuştu. Denizin 250 metre altındaki borunun, Anamur sahilinde askıya alındığı noktadan koptuğu belirlendi. Çalışmalar 5 gemilik bir filo ile yapıldı.
Şimdi artık suyun yeniden akacağı gün için geri sayım başladı.
[KKTC Su Temin Projesi onarım çalışmalarının yürütüldüğü gemide inceleme yapan Türk heyeti. Fotoğraf: DSİ]
"Asrın projesi" dünyada bir ilk
TRT Haber’e konuşan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Başbakanı Ersin Tatar, projenin sürdürülmesiyle ilgili şunları söyledi:
"Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a ve orada çalışan mühendislere teşekkür etmek istiyorum. Tahmin edilenin üzerinde yoğun bir çalışma var. Denizin 1600 metre kadar altına inen. Su temin projesi çok komplike bir iş ama Türk mühendisliği bunu başarmıştır. Ekiplerden öğrendiğimiz kadarıyla Amerika'dan bile benzer projelerin farklı yerlerde uygulanması için gelip bu projeyi gören ekipler varmış. Asrın projesi ve dünyada bir ilk."
KKTC Başbakanı’nın da “dünyada bir ilk olan asrın projesi” olarak nitelendirdiği çalışmanın detaylarına bakalım.
Ne kadar su, Kıbrıs’a nasıl taşındı?
2015’te hayata geçirilen projeyle Akdeniz’e döşenen boru hattı vasıtasıyla KKTC’ye yılda 75 milyon metreküp su (37,24 milyon metreküp tarım için, 37,76 milyon metreküp içme ve kullanma suyu için) iletildi.
KKTC Su Temin Projesi, Türkiye tarafında Anamur Dragon Çayı üzerinde inşa edilen Alaköprü Barajı’ndan alınan suyun, KKTC tarafında Girne yakınlarında inşa edilen Geçitköy Barajı’na iletilmesiyle KKTC’nin uzun vadeli içme-kullanma, sanayi ve sulama suyu ihtiyacı karşılanmak üzere tasarlandı.
Alaköprü ve Geçitköy barajları, Mart 2014’te, deniz geçişi ise dünyada ilk kez uygulanan askıda boru hattı ile 7 Ağustos 2015’te tamamlandı.
Projenin en kritik bölümünü, 80 kilometrelik kısmı Akdeniz geçişi olmak üzere toplam 106 kilometrelik Deniz Geçişi İsale Hattı oluşturuyor.
Alaköprü Barajı’nda depolanan su, Türkiye ana kara parçasının güney kıyısıyla KKTC’nin kuzey kıyısı arasında en çukur yeri yaklaşık 1430 metre derinliğe sahip bir güzergah üzerinde ilerliyor. Deniz yüzeyinden 250 metre derinlikte askıda tutulan ve deniz tabanına halatlar ve ankraj kütleleriyle bağlanan 80 kilometre uzunluğundaki Deniz Geçişi İsale Hattı’yla (Akdeniz geçilerek) Geçitköy Barajı’na iletiliyor. Burası, 1600 milimetre çapındaki, yüksek yoğunluklu polietilen boru hattından oluşuyor.
Dünyada ilk defa uygulanan askılı borulu sistemle Alaköprü Barajı’ndan alınan su ilk kez 24 Eylül 2015’te Geçitköy Barajı’na iletildi.
KKTC’nin tamamına su verildi
Türkiye için suyun KKTC’ye iletilmesi yeterli değildi.
Türkiye’nin inşa ettiği, günde 200 bin metreküp kapasiteli içme suyu arıtma tesisi ve toplam 529 kilometre uzunluğundaki dağıtım hatlarıyla kayıp-kaçak oranı yüzde 1’den az olan dünya standartlarında bir sistem kuruldu. Böylece KKTC’nin tamamına içme suyu temin edildi. Ülkede bulunan içme suyu depolarına verilen su miktarı 101,7 milyon metreküp.
Proje kapsamında KKTC’de inşa edilen Geçitköy Barajı, KKTC’nin 1 yıllık içme ve kullanma suyunu karşılayabilecek kapasitede tasarlandı.
Musluklarından kesintisiz, dünya standartlarında içilebilir suyun akıtılmasıyla KKTC halkı su tankerlerine bağlılığından kurtuldu.
İnşa edilen tesisler son teknolojiye göre kurulan Scada sistemiyle sürekli izlenerek arızalar hızla giderildi.
Arıtma tesisi çıkışında sürekli su kalitesi izlemesi yapılarak kalitede süreklilik de sağlanıyor.
[Fotoğraf: AA]
İçme suyu dışında sulama projesi de var
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Oktay’ın vurguladığı gibi KKTC’de hizmete alınan içme suyu projesi yanında sulama projesi de sürüyor.
Proje tamamlandığında, 71 bin 540 dekar alan sulanabilecek. Bu sayede ürün çeşitliliği ve verimliliği artacak, ülke ekonomisine 127 milyon lira gelir artışı sağlanacak.
Ayrıca 1. kısım Güzelyurt ve Lefke yerleşim yerleriyle ilçelere bağlı civar yerleşim yerlerinin atık su, yağmur ve içme suyu şehir şebeke hatlarının projeleri hazırlanıyor. 2, 3 ve 4. kısımların ihale çalışmaları da tamamlandı ve proje çalışmalarına başlandı.
İnşa edilecek tesislerde atık suların arıtılarak geri kazanımıyla KKTC topraklarında daha fazla alanın sulaması sağlanabilecek.
Neden önemli?
Kıbrıs’a su projesinin neden önemli olduğuyla ilgili TRT Haber’e bilgi veren DSİ Genel Müdürlüğü, “Bir ada ülkesi olması ve kısıtlı doğal kaynakları nedeniyle, Türkiye’den KKTC’ye içme-kullanma ve sulama suyu amaçlı su götürülmesinin, KKTC’nin kalkınmasına önemli ölçüde katkı sağlayacağı öngörülmüştür. Dünyada eşi benzeri olmayan bu proje ile asırlık bir rüya gerçeğe dönüştürülmüştür” ifadelerini kullandı.
Yetkililer, Kıbrıs’ın 50 yıllık perspektifte içme ve kullanma suyu ihtiyacının karşılanacağını da ekledi.
İçme suyu temini için tamamlanan tesisleri ise şöyle sıralamak mümkün:
Türkiye tarafında
- Alaköprü Barajı ve HES tesisi
- 23 km uzunluğunda, 1500 mm çapında düktil borulardan oluşan isale hattı
- 10.000 metreküp hacminde Anamuryum Su Dengeleme Haznesi
Akdeniz Geçişi İsale Hattı
- 80.165 metre uzunluğunda, deniz yüzeyinden 250 metre derinlikte ve askıda geçirilen, 1600 milimetre çapında yüksek yoğunluklu polietilen boru hattı
KKTC tarafında
- Güzelyalı Terfi Merkezi
- 3700 metre uzunluğunda 1400 mm çapında, düktil borulardan oluşan Terfi Hattı
- Geçitköy Barajı
- Geçitköy Terfi Merkezi
- Geçitköy Terfi Merkezi ile Arıtma Tesisi arasında 2880 m uzunluğunda 1500 mm çapında düktil borulardan oluşan Terfi Hattı
KKTC İçme Suyu Arıtma Tesisi ve Ana Dağıtım Hatları
- 200.000 m3/gün kapasiteli İçmesuyu Arıtma Tesisi
- 79 km uzunluğunda Lefkoşa İsale Hattı
- 171 km uzunluğunda Girne Sahil Şeridi İsale Hattı
- 182 km uzunluğunda İskele-Gazimağusa İsale Hattı
- 97 km uzunluğunda Dipkarpaz İsale Hattı
- Toplam 529 km uzunluğunda ana dağıtım hattı
22.9ºC
Ankara
