İskoçya, yıllardır bağımsızlık hayalleri kuruyor. 2014’te yapılan ve yüzde 55 “Hayır” sonucunun çıktığı bağımsızlık referandumundan sonra ikinci bir bağımsızlık referandumu tartışmaları hiç ortadan kalkmadı. İngiltere’nin Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılma süreci (Brexit) uzadıkça ve daha zarar verici hale geldikçe de tartışmalar güçlendi. Ülke bir taraftan da koronavirüs pandemisinin yıkıcı etkileriyle mücadele ederken İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı Nicola Sturgeon hafta sonu açıklama yaptı.
İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı ve İskoç Ulusal Partisi (SNP) lideri Sturgeon bu ivmeyi kullanarak yaptığı açıklamada, mayıs ayındaki İskoç Parlamentosu seçimlerinde partisi çoğunluğu elde ederse Birleşik Krallık hükümetinin rızası olsa da olmasa da bağımsızlık referandumu düzenleyeceklerini duyurdu.
BBC’ye konuşan İskoçya'nın ilk bakanı Sturgeon, "Yasal bir referandum yapmak istiyorum. Mayıs ayında İskoç halkının yetkisini bunun için arayacağım. Bana bu yetkiyi verirlerse niyetim şu: İnsanlara seçme hakkı tanımak için yasal bir referandum yapmak. Bu demokrasidir. Benim veya Boris Johnson'ın ne istediği değil" dedi ve ekledi:
"Anketler artık İskoçya'daki insanların çoğunun bağımsızlık istediğini gösteriyor."
[İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı ve İskoç Ulusal Partisi (SNP) lideri Nicola Sturgeon, mayıs ayındaki İskoç Parlamentosu seçimlerinde partisi çoğunluğu elde ederse Birleşik Krallık hükümetinin rızası olsa da olmasa da bağımsızlık referandumu düzenleyeceklerini açıkladı. Fotoğraf: Getty / Arşiv]
Sturgeon’ın işaret ettiği gibi, bölgeden bir süredir gelen anketler halkın bağımsızlık istediğini ortaya koyuyor.
Çoğunluk desteği var olmasına var ama konu hakkında halen yabana atılmaması gereken kararsız bir kitle de göze çarpıyor. İngiltere’nin başkenti Londra merkezli anket ve pazar araştırma kuruluşu Survation’ın 11-13 Ocak tarihli son anketine göre, Birleşik Krallık'tan ayrılmayı destekleyenlerin oranı yüzde 51. Kararsız seçmenlerin hesaplamaya dahil olmadığını ve soru yöneltilen seçmenlerin yüzde 12'sini oluşturduklarını da belirtelim.
[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]
Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, İskoçya'nın tekrar bağımsızlık referandumu düzenlemesine karşı.
Sadece o değil, muhalefet de bağımsızlık planlarının COVID-19 salgınından daha önemli olmadığı görüşünde. 3,5 milyonu aşkın vakanın, 100 binden fazla can kaybının olduğu Birleşik Krallık’ta virüsün mutasyona uğradığını, ciddi bir krizle boğuşan sağlık sisteminin de çökmek üzere olduğunu hatırlatalım.
[Birleşik Krallık, dünyanın en yüksek kişi başına koronavirüs kaynaklı ölüm oranına sahip ülkelerinden ve hastaneler büyük baskı altında. Ocak 2021. Fotoğraf: Getty ]
30. madde vurgusu: Merkezi hükümetten izin şart
İskoçya'nın yeni referandum düzenleyebilmesi için de 1998 tarihli İskoçya Yasası'nın 30. maddesi gereği Birleşik Krallık hükümetinden izin alması gerekiyor.
Birleşik Krallık hükümeti, İskoç yönetiminin referandum için yasal yetkisi olduğunu kabul edebilir, 2014'teki referandum gibi 30. maddeye göre İskoçya’nın talebini kabul edebilir ya da referandumun yasal olup olmadığını yargıya taşıyabilir.
İskoçya'da 2014’te yapılan ilk bağımsızlık referandumunda, İngiltere’den ayrılmanın AB’den de ayrılmak anlamına geleceği söylemlerinin etkisiyle “Hayır” cephesi kazanmış, İskoçların yüzde 55'i Birleşik Krallık'tan ayrılmayı reddetmişti.
[Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson ve İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı ve İskoç Ulusal Partisi (SNP) lideri Nicola Sturgeon. Fotoğraf: Getty / Arşiv]
Brexit ile yeni bir sayfa açıldı
1973'te AB'ye üye olan ve 31 Ocak 2020'de Birlik'ten ayrılsa da Brüksel kurallarına tabi olmayı sürdüren İngiltere için yeni bir dönem başladı.
2016'nın haziran ayında yapılan AB referandumundan yüzde 48'e karşı yüzde 52 ile Brexit kararı çıkmıştı.
[Kuzey İrlanda’nın başkenti Belfast’ta İngiltere’nin uyguladığı yeni kontroller nedeniyle gıda sevkiyatında kesintiler oldu ve bazı marketlerde raflar boş kaldı. Kuzey İrlanda'daki durum, Brexit’in kesinleşmesinden bu yana giderek daha belirgin hale gelen ticaret kesintisinin bir parçası. Ocak 2021. Fotoğraf: AP]
AB'den resmen 31 Ocak 2020’de ayrılan ancak geçiş süreci nedeniyle AB hükümlerine uymaya devam etmek zorunda kalan İngiltere, Brüksel ile başta ticaret olmak üzere ikili ilişkiler konusunda kapsamlı müzakereler yürütüyordu.
"Adil rekabetin sağlanması", "ticari anlaşmazlıkların nasıl çözüleceği" ve "balıkçılık" gibi zorlu konularda anlaşılamaması nedeniyle uzayan müzakereler, geçiş sürecin bitmesine 7 gün kala sonuçlanmış ve taraflar anlaşmayı 30 Aralık'ta imzalamıştı.
Hangi ülke istedi, hangisi istemedi?
İngiltere'de seçmenlerin yüzde 46'sı, Galler'de yüzde 47'si, Kuzey İrlanda'da yüzde 56'sı, İskoçya'da ise yüzde 62'si AB üyeliğinin devamından yana oy kullandı.
İngiltere'nin AB ile vardığı Brexit anlaşmasıyla Kuzey İrlanda'ya ayrıcalıklı bir konum verildi; buranın fiili AB üyesi kalması için düzenleme yapıldı. Ancak İskoçya, İngiltere ile aynı koşullarda 31 Ocak'ta AB'den resmen ayrıldı.
Birleşik Krallığı oluşturan 3 ülke ile AB arasında, buraların 31 Aralık'a kadar fiili AB üyesi kalacağı ancak karar mekanizmalarında yer almayacağı 11 aylık geçiş dönemi söz konusu oldu.
Kuzey İrlanda’nın Brexit bağlamındaki ayrıcalıklı konumu ise İngiltere’den bağımsızlık arayışında olan 5 milyon nüfuslu İskoçya’da bu seslerin güçlenmesine yol açtı.
Bağımsızlık ve AB yanlısı İskoçlar seçimden güçlenerek çıktı
Birleşik Krallık'ta 12 Aralık 2019’da yapılan erken genel seçimde Boris Johnson liderliğindeki Muhafazakar Parti, 650 sandalyeli Avam Kamarasına 365 milletvekili sokarak güçlü bir hükümet kurmuş ve katı Brexitçi gündemini hızla uygulamaya almıştı.
Aynı seçimde bağımsızlık yanlısı SNP de milletvekili sayısını 48'e çıkararak, İskoçya'da ezici bir galibiyete imza atmıştı.
Bağımsızlık isteyen AB yanlısı İskoçların güçlenmesi, İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’dan oluşan Birleşik Krallık’ın dağılmasıyla sonuçlanabilir yorumlarını beraberinde getirmişti.
24.6ºC
Ankara
