Sincan Törekent Sağlıklı Hayat Merkezi Uzman Psikolog Zeynep Akgül, mükemmeliyetçiliğin genellikle 4–6 yaş aralığında kendini göstermeye başladığını TRT Haber’e anlattı.
Bu dönemde çocuk, “Ben yeterli miyim, iyi miyim?” sorularına yanıt arıyor.
Eğer sevgi ve onay yalnızca başarıya bağlıysa, çocuk zamanla “değerli olmak için başarılı olmalıyım” düşüncesine kapılıyor. Bu durum, öğrenme merakını gölgeliyor; çocuk hata yapmamak için çabalıyor. Okul çağında ise notlar, sınavlar ve kıyaslamalar baskıyı artırıyor.
Akgül’e göre; gelişim hatayla mümkündür, ama mükemmel olma kaygısı bu süreci bloke eder.
İyi niyetli sözler bile kaygı yaratabilir
“En iyisi ol”, “Sen yaparsın” gibi motive edici görünen cümleler, çocukta tam tersi etki yaratabiliyor.
Akgül bu durumu şöyle açıklıyor:
“Çocuk bu sözleri sorumluluk değil, yük olarak algılıyor. ‘Yapamazsam hayal kırıklığı yaratırım’ diye düşünmeye başlıyor.”
Bu da zamanla kaygı, suçluluk ve yetersizlik hissine yol açıyor. Uzman Akgül, ebeveynlere şu tür ifadeleri kullanmalarını öneriyor:
• “Çabanı çok takdir ediyorum.”
• “Sonuçtan çok gösterdiğin gayret önemli.”
• “Hata yapman öğrenmenin bir parçası.”
Mükemmeliyetçilik özgüveni zedeliyor
Dışarıdan özgüvenli görünen mükemmeliyetçi çocuklar, aslında iç dünyalarında “hata yaparsam değersizim” korkusuyla yaşıyor. Akgül’e göre, gerçek özgüven “kusurlu olabilmeye izin vermekle” başlıyor:
“Bir çocuk hata yapma cesaretini gösterebildiğinde, kendine güvenmeye gerçekten başlar.”
Okul başarısı ve sosyal ilişkiler etkileniyor
Mükemmeliyetçilik başta başarıyı artırıyor gibi görünse de uzun vadede akademik yorgunluk ve tükenmişlik yaratıyor.
Bu çocuklar hata yapmamak için risk almaktan kaçınıyor, ödevleri erteleyebiliyor ve sürekli kaygı hissediyor.
Arkadaş ilişkilerinde ise kıyaslama ve eleştiriye kapalı olma eğilimi nedeniyle sosyal uzaklaşma yaşanabiliyor.
Öğretmenlerin dikkat etmesi gereken bazı sinyaller:
• Ödevini defalarca silip yeniden yazan çocuk
• Küçük bir hatada morali bozulan öğrenci
• Grup çalışmalarında kontrolü bırakmakta zorlanan çocuk
• “Yeterince iyi miyim?” sorusunu sıkça soran öğrenci
Başarı ve mutluluk dengesi nasıl kurulur?
Ebeveynlerin başarıyı sadece not, ödül ya da derece olarak görmemesi gerekiyor. Çocuğun çabasını, ilgisini ve denemeye devam etmesini övmek; baskı yerine güven hissi oluşturuyor. Akgül şunları söylüyor:
“Sevilmek için değil, var olduğu için değerli olduğunu anlayan çocuk, başarı ve mutluluk dengesini kendiliğinden kurar.”
Sürekli “en iyisi olmalıyım” baskısıyla büyüyen çocuklarda ilerleyen yıllarda tükenmişlik ve depresyon riski artıyor.
Akgül, ebeveynlere şu önerilerde bulunuyor:
"Hata yapma izni verin, çabayı takdir edin, koşulsuz kabul gösterin, akademik başarı kadar oyuna, sanata, dinlenmeye de alan açın, duygusal farkındalığı destekleyin."
Psikolog Zeynep Akgül, “Mükemmeliyetçilik bir karakter değil, öğrenilmiş bir algıdır. Bilinçli yönlendirmeyle bu risk büyük ölçüde azaltılabilir.” diyerek sözlerini tamamladı.
10.1ºC
Ankara
