Türkiye’nin sessiz enerjisi: Jeotermal kaynaklar

Enerji, bugün olduğu gibi gelecekte de dünyanın en temel ihtiyaçlarından biri olmaya devam edecek. Yıllar içinde artan talep ve mevcut kaynakların sınırlı olması, ülkeleri daha sürdürülebilir ve çevre dostu alternatiflere yöneltiyor. Doğal yollarla elde edilebilen ve yenilenebilir özellikleriyle öne çıkan alternatif enerji kaynakları hem çevresel etkileri hem de uzun vadeli ekonomik katkılarıyla dikkat çekiyor.

Alternatif enerjiye yönelik ilgi tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de her geçen gün artıyor. İklim ve coğrafi konumun sunduğu avantajlar sayesinde güneş, rüzgâr, hidroelektrik ve biyokütle gibi birçok alanda yatırımlar hızlanıyor. Bu kaynaklar içinde jeotermal enerji ise Türkiye’nin güçlü olduğu alanlardan biri olarak öne çıkıyor. Türkiye’nin jeotermal enerji potansiyelini, İTÜ Maden Fakültesi Petrol ve Doğalgaz Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer İnanç Türeyen ile konuştuk.

[Grafik: TRT Haber]

Yer altındaki doğal enerji

Jeotermal enerji, yeryüzünün altında ısı şeklinde depolanan enerjinin tamamını ifade ediyor. Bu enerji, gezegenin oluşumu sırasında ortaya çıkan ısı ile maddelerin radyoaktif bozunması sonucu oluşuyor ve kayalar ile yer altı akışkanlarında depolanıyor.

Jeolojik ve coğrafi özellikleri nedeniyle aktif bir tektonik kuşak üzerinde yer alan Türkiye, jeotermal kaynaklar açısından dünyada ayrıcalıklı bir konumda bulunuyor. Ülkenin farklı bölgelerinde, farklı sıcaklıklara sahip çok sayıda jeotermal kaynak yer alıyor.

“Türkiye’de jeotermal enerji kullanımı tam bir başarı öyküsü niteliğinde” diyen Prof. Dr. Türeyen, jeotermal enerjinin binlerce yıldır kullanıldığını ifade ediyor. Anadolu medeniyetlerinin bu enerjiden hem ısınma hem de hamam ve banyolarda yararlandığını vurguluyor.

Prof. Dr. Türeyen, Türkiye’de jeotermal enerji alanındaki çalışmaları başlangıcından günümüze şu sözlerle özetliyor:

“Türkiye’de jeotermal arama 1962 yılında Maden Tetkik Araştırma (MTA) tarafından başlatıldı. İlk jeotermal kuyu 1963 yılında İzmir’in Balçova ilçesinde açıldı. Üretilen suyun sıcaklığı 124 dereceydi. İlk jeotermal ısıtma ise 1964’de Balıkesir-Gönen’de bir otelde yapıldı. Kızıldere jeotermal sahası 1968’de bulundu. Kızıldere jeotermal elektrik santrali 1984 yılında hizmete girdi. Kurulu güç kapasitesi 17.4 Megawatt elektrik oldu.”

[Fotoğraf: Depo Photos]

Potansiyelin büyük bölümü Batı Anadolu’da

Türkiye’nin jeotermal potansiyeli oldukça yüksek. Bu potansiyelin yüzde 78’i Batı Anadolu’da yer alırken, yüzde 9’u İç Anadolu’da, yüzde 7’si Marmara Bölgesi’nde, yüzde 5’i Doğu Anadolu’da ve yüzde 1’i diğer bölgelerde bulunuyor.

Jeotermal enerjinin kullanım alanlarına bakıldığında ise ilk sırada yüzde 34’lük oranla sağlık turizmi yer alıyor. Bunu yüzde 30 ile bölgesel ısıtma, yüzde 24 ile sera ısıtması ve yüzde 12 ile termal turizm izliyor.

Prof. Dr. Türeyen, Türkiye’de jeotermal enerjinin konut ısıtmasında da yaygın olarak kullanıldığını belirterek şöyle devam ediyor:

“Bugün Türkiye’de toplamda yaklaşık 120 bine yakın konut jeotermal enerjiyle ısıtılıyor. Bunların başında İzmir-Balçova (40 bine yakın konut eş değeri), Afyon merkez (25 bin konut eş değeri), Afyon-Sandıklı (14 bin konut eş değeri), Kütahya-Simav (18 bin konut eş değeri) ve Manisa-Salihli (10 bin konut eş değeri) geliyor.”

[Fotoğraf: AA]

2006’da elektrik üretimi ivme kazandı

Türkiye’de jeotermal faaliyetlerin büyük bölümü Ege Bölgesi’nde yoğunlaşıyor. Devletin sağladığı teşvikler sayesinde bugüne kadar 55 elektrik üretim santrali kuruldu. Bu santraller ağırlıklı olarak Büyük Menderes ve Gediz grabenlerinde; özellikle Aydın, Denizli ve Alaşehir çevresinde bulunuyor.
Prof. Dr. Türeyen, elektrik üretimindeki artışın 2006 yılından sonra hız kazandığını vurguluyor:

“Elektrik üretiminde asıl ivme 2006 yılında Dora-1 Santrali’nin devreye girmesi ile başladı. Bundan sonra Türkiye’nin kurulu elektrik üretim kapasitesi hızlı bir artış gösterdi. Sadece 2013 ve 2017 yılları arasında 800 MWe kurulu güç artışı oldu. Bugün itibarıyla Türkiye’nin kurulu elektrik üretim kapasitesi yaklaşık olarak 1700 MWe’dir. Bugün itibarıyla Türkiye’nin kurulu doğrudan kullanım kapasitesi 5113 MWt’dir.”

Türkiye, jeotermal enerjinin hem doğrudan kullanımı hem de elektrik üretimi bakımından küresel ölçekte ilk beş ülke arasında yer alıyor. Elektrik üretiminde kurulu güç bakımından ise ABD, Endonezya ve Filipinler’in ardından dördüncü sırada bulunuyor.