Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Enerji İş Konseyi Başkanı Süreyya Yücel Özden, AA muhabirine, konuya ilişkin değerlendirmesinde, dünya piyasalarına sunulan petrol miktarının artacağını, bu nedenle de petrol fiyatlarında düşüş olmasa bile yakın zamanda bir yükselme yaşanmayacağını söyledi. Özden, enerjide yüzde 75 dışa bağımlı olan Türkiye'nin, İran'a yönelik ambargoların kaldırılmasından olumlu yönde etkileneceğine ve rahatlayacağına işaret etti.
Türkiye'nin enerji talepleri konusunda İran'ın, kısa vadede Rusya'ya alternatif olamayacağına dikkati çeken Özden, "Rusya ile iki doğalgaz boru hattımız var. İran'ın, Rusya'nın Türkiye'deki yerini alabilmesi için biraz daha süre lazım. Doğalgaz boru hatlarının artırılması ve İran'ın da gaz üretimini artırması lazım. Bu kısa vadede olabilecek bir şey değil, uzun vadede düşünülebilir" ifadelerini kullandı.
İran ile nükleer enerji konusunda işbirliği olasılığını da değerlendiren Özden, "Nükleer enerji açısından İran epey aşama kaydetmiş olmalı. Bu dünya kamuoyunun bilgisine tam sunulamadı. İran ile Türkiye arasında nükleer santral yapımı konusunda bir işbirliğinin yakın zamanda oluşacağını düşünmüyorum. İran zaten nükleer konusunda bir nevi sabıkalı gibi. Türkiye ile İran arasında nükleer konusunda diğer işbirlikleri kadar gelişme olmaz" diye konuştu.
Özden, ambargonun kaldırılmasının Türkiye açısından olumlu sonuçlar doğuracağına işaret ederek, şunları kaydetti:
"Şu anda İran'da müteahhitlerimiz, iş adamlarımız ve yatırımcılarımız açısından çok büyük bir potansiyel var. Türkiye'deki müteahhitlik, enerji ve iş dünyasına büyük bir potansiyel sunacak İran. Türkiye'ye yakın mesafede, ilişkiler kolay kurulur. Afrika veya farklı kıtalara gitmek yerine komşu ülke, gidiş geliş kolay. Başka bir siyasi olay, bir kriz olmazsa ki kısa vadede böyle bir şey görünmüyor, iş dünyamız için büyük potansiyel sunan bir ülke."
- "İran'ın çelik sektörü çok büyüdü"
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, İran’a uygulanan yaptırımların Türkiye’nin çelik ürünleri ihracatını da olumsuz yönde etkilediğini belirterek, bu ülkeye yönelik 2012'de ağırlıklı bir şekilde yarı ve uzun ürün olmak üzere 965 bin ton seviyesinde bulunan ihracatın, yaptırımlar sonucunda yüzde 80 civarında düşüşle 2014 itibarıyla 206 bin ton seviyesine gerilediğini ifade etti.
Türkiye’nin toplam çelik ihracatı içerisinde yüzde 5 paya sahip olan İran’a yönelik çelik ürünleri ihracatının toplam çelik ürünleri ihracatı içerisindeki payının yüzde 1'in altına düştüğüne dikkati çeken Yayan, şunları söyledi:
"İran yönetiminin çelik sektöründe agresif büyüme planlarını ortaya koyduğu ve bu yönde yoğun bir çalışma içerisine girdiği biliniyor. Ambargonun kaldırılmasıyla birlikte İran’ın çelik tüketimi ve üretimindeki artışın hızlanacağını ve tüketim artışının üretimden daha yüksek oranlarda gerçekleşeceğini tahmin ediyoruz. Ambargonun kaldırılması sonrasında altyapı, inşaat başta olmak üzere yatırımlarda beklenen hızlı büyümenin ortaya çıkaracağı yüksek miktarlardaki çelik ihtiyacının, İran çelik sektörü tarafından yeterli düzeyde karşılanmayacağını ve ihtiyaç duyulan çeliğin bir bölümünün ithal edileceğini, bu konuda Türkiye’nin de önemli bir tedarikçi olarak ortaya çıkacağını tahmin ediyoruz."
Yayan, 2014 yılında 16,3 milyon tonluk üretimiyle dünyanın en büyük 14'üncü çelik üreticisi konumunda bulunan İran’ın, gelecek yıllardan itibaren üretimini daha hızlı bir şekilde arttırmaya devam edeceğine, düşük maliyetli üretimi sayesinde dünya çelik piyasalarındaki ihracatçı konumunu güçlendirebileceğine işaret ederek, "Son yıllarda İran çelik üretimini en istikrarlı artıran ülkeler arasında yer alıyor. Ambargonun kaldırılmasıyla artan yatırımlardan dolayı ilk etapta ithal çeliğe duyulacak ihtiyacın, Türkiye’nin İran ile çelik ticaretinin yeniden büyümesine imkan sağlayacağını öngörüyoruz" değerlendirmesinde bulundu.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği Başkanı Çetin Nuhoğlu da İran'a yönelik BM ambargosunun kalkmasıyla İran’ın, Türkiye ve Avrupa ile olan ticaretinin artacağını belirterek, iki ülke arasındaki taşımacılık sorunlarının hala çözüm beklediğini söyledi. Nuhoğlu, İranlı dostlarımız bir an önce 15 Ocak 2015 tarihli varılan taşıma anlaşmasını uygulamalı ve Gürbulak Gümrük Kapısı için bekleyen gümrük kapasite artışına onay vermeli” dedi.
- Ekonomik veriler
İran'a yönelik yaptırımların kaldırılması, uzun süredir ekonomik zorluklar yaşayan söz konusu ülke için hayati önem taşırken, Türkiye ile ticaretine de ivme kazandırması bekleniyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, İran ekonomisinde son 5 yılda küçülme yaşarken, ülkenin 2010'da 464 milyar dolar olan GSYH'si 2014'te 404 milyar dolara gerilemişti.
Yaptırımlar ve petrol fiyatlarında gerilemenin etkisi ile İran'ın ihracatında son yıllarda ciddi düşüş dikkati çekti. Ülkenin 2011'de 130,5 milyar dolar seviyesinde olan ihracatı, 2014 sonu itibarıyla 64 milyar dolara kadar gerilerken, bunun da 50,7 milyar dolarlık kısmını petrol ve ürünlerinin ihracatından elde edilen gelir oluşturdu. Dünyanın en büyük üçüncü petrol üreticisi olan İran, doğalgaz rezervleri açısından da Rusya'nın ardından ikinci sırada yer alıyor.
İran'a yönelik yaptırımlar, bu ülke ile Türkiye arasındaki ticareti de etkiledi, iki ülke dış ticaretinde önemli gerileme yaşandı. 2012 yılında 22 milyar dolara yaklaşan iki ülke arasındaki dış ticaretin hacmi, 2014 sonu itibarıyla 13,7 milyar dolara kadar gerilerken, 2015'in 11 ayı itibarıyla dış ticaret hacmi ise 8,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Son 5 yıllık periyotta Türkiye'nin İran'a yaptığı ihracat 24,6 milyar dolar olurken, bu dönemde İran'dan yapılan ithalat ise 52,3 milyar dolar olarak hesaplandı.
İran'a yönelik zorlayıcı ekonomik yaptırımlar, Tahran'ın nükleer programını sınırlandırması karşılığında 16 Ocak Cumartesi günü kaldırılmıştı. Petrol üretimini modern teknoloji ile artırması beklenen İran’ın petrolden sağladığı fazla gelirini yatırımlara aktarması bekleniyor.
(AA)
15ºC
Ankara
