Yüz ölçümü 160 bin kilometrekare. Nüfusu ise 125 bine yakın. Esequibo bölgesi, Guyana'nın ortalarında bulunan Esequibo Nehri'nin batısında yer alıyor. Toprakları da deniz alanı da oldukça kıymetli. Çünkü bölge, zengin petrol rezervlerinin yanı sıra altın, kömür ve değerli taşlara sahip olmasıyla biliniyor.
Çoğunlukla ormanlardan oluşan Esequibo bölgesi, son günlerde gündemin ilk sıralarında kendisine yer buluyor. Bunun sebebi ise iki yanında bulunan komşuları Venezuela ve Guyana arasında bölge üzerinden devam eden 182 yıllık ihtilaf.
Esequibo ihtilafı ne zaman başladı?
Latin Amerika’nın iki komşu ülkesi Venezuela ve Guyana arasındaki uyuşmazlık Guyana'nın 1831-1966 yıllarında Birleşik Krallık sömürgesi olduğu döneme dayanıyor. Birleşik Krallık'ın Guyana için çizdiği sınırları kabul etmeyen Venezuela, ilk itirazını 1841'de yaptı.
Taraflar arasında yürütülen diplomatik görüşmelerden sonuç alınamayınca anlaşmazlık, 1897'de mahkemeye sevk edildi. 1899 Paris Tahkim Kararı'nda, Esequibo Nehri, Birleşik Krallık'ın isteği doğrultusunda Guyana'nın batı sınırı olarak belirlendi. Guyana'nın bağımsızlığını kazanmasına 4 yıl kala yeniden harekete geçen Venezuela, 1962'de konuyu bir kez daha gündeme getirerek Esequibo'nun kendi toprağı olduğunu yineledi.
Gerginlik neden tırmandı?
Esequibo’nun kendi toprağı olduğunu savunan Venezuela, Guyana kıyılarında 11 milyar varil civarında kurtarılabilir petrol ve doğal gaz bulunmasının ardından bölgedeki hak iddiasını yeniden etkin bir şekilde ifade etmeye başladı. Esequibo'da, 2015'te keşfedilen yüksek kaliteli petrol rezervleri de anlaşmazlığı artırdı.
[Venezuela’da halk, 3 Aralık'ta düzenlenen referandumda yüzde 96 evet oyu ile Esequibo bölgesine ilişkin hükümete tam destek verdi. Fotoğraf: Reuters]
Son olarak Venezuela hükümeti, 3 Aralık'ta, ihtilaflı bölgeye ilişkin referandum düzenledi. Halkının yüzde 96’sı evet oyu vererek Esequibo bölgesine ilişkin hükümete "tam" destek verdi.
Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro da, Esequibo bölgesinin Venezuela'nın yeni haritasına dahil edilmesini emretti. Ayrıca, Guyana'nın Esequibo'daki askeri hareketliliğine yanıt olarak, tartışmalı bölgeye yakın Tumeremo kasabasına askeri birlik sevk edilmesi emrini verdi. Konuyla ilgili yeni tedbirler alacaklarını da duyurdu.
Guyana ise Venezuela'daki referandumun "uluslararası hukuka aykırı şekilde" yapıldığını ve bölgesel barışı tehdit ettiğini belirtti.
[Venezuela’daki referandumun ardından yeniden şekillenen Venezuela haritası, resmi törenle sunuldu. Fotoğraf: AA]
Taraflar ne istiyor?
Venezuela hükümeti, 1899 Paris Tahkim Kararı'nın hükümsüz olduğunu ve 1966 Cenevre Anlaşması uyarınca bölgenin ülke topraklarına dahil edilmesi gerektiğini savunuyor. Orada yaşayanlara pasaport ve kimlik vermeyi taahhüt ediyor.
Bağımsızlığını 1966'da kazanan ve 1970'te İngiliz Milletler Topluluğu’na dahil olan Guyana ise iki ülke arasındaki sınırların İngiliz sömürge döneminde belirlendiğini ve 1899 Paris Tahkim Kararı'nın baz alınması gerektiğini vurguluyor.
Guyana, Esequibo uyuşmazlığını 2018'de Birleşmiş Milletler'in yargı organı Uluslararası Adalet Divanı’na (ICJ) taşıdı. ICJ, Venezuela'dan Guyana idaresindeki bölgelerde mevcut durumu değiştirecek eylemden kaçınmasını istedi.
Esequibo neden paylaşılamıyor?
Anlaşmazlığın temelinde bölgenin sahip olduğu kaynaklar yer alıyor. Venezuela ve Guyana bu kaynaklardan vazgeçmek istemiyor.
Venezuela dünyanın en büyük ham petrol rezervlerine ve doğal gaz yataklarına sahip olmasına rağmen petrol üretiminde, ABD yaptırımları, yolsuzluk iddiaları ve bozulan altyapı nedeniyle son yıllarda önemli ölçüde düşüş yaşadı.
Esequibo'da kara ve deniz alanında büyük ham petrol ve gaz keşiflerinin yapılması ise Guyana'yı petrol üreticilerinin dünya listesine koydu.
Guyana'nın, ABD'li bir enerji şirketine petrol çıkarma izni vermesinin ardından bölgenin ekonomik zenginlikleri kademeli olarak gün yüzüne çıktı. Söz konusu şirket 2019’da petrol üretimine başladı. Venezuela ise petrol çıkarma izni verilmesini yasa dışı ilan ederek karara tepki gösterdi.
[Guyana Devlet Başkanı Irfaan Ali ile Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, ihtilaflı bölgeye ilişkin 14 Aralık’ta yüz yüze görüşecek. Fotoğraf: Reuters]
Guyana’da günlük 1200 varil olan petrol üretimi bugünlerde 400 bin varile ulaştı. 2027 yılına kadar günde 1 milyon varilin üzerine çıkması bekleniyor.
Ülke, petrol gelirlerine bağlı olarak geçen yıl yüzde 57 büyüdü. Bu yıl ise büyümenin yüzde 25 olacağı tahmin ediliyor. Dünya Bankası verilerine göre de son 20 yılda Guyana'nın kişi başına düşen milli geliri 2002'de 955 dolar iken, 2022'de 18 bin 989 doları aştı. Guyana'nın 2025'te yıllık 4,2 milyar dolar gelir elde edeceği ve 2040'ta ise bunun 157 milyar dolara ulaşabileceği tahmin ediliyor.
[Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, son açıklamasında Guyana ile gerilimi diyalog yoluyla çözmek istediklerini söyledi. Fotoğraf: AA]
Taraflar arasında çatışma çıkar mı?
Guyana, Venezuela'nın uluslararası hukuka aykırı şekilde kendisine ait toprağın ilhak edileceğini ve çatışma çıkmasından endişelendiğini açıklasa da uzmanlara göre bu durum şimdilik zayıf bir ihtimal...
Guyana askeri birliklerinin ABD ile ortak tatbikat yaptığı ve Brezilya'nın sınıra askeri takviyede bulunduğu da haberlere yansımıştı.
15.6ºC
Ankara
