Mangal...
Türk insanının vazgeçilmezlerinden...
Bir sokak röportajında “ateşi ilk siz bulsaydınız ne yapardınız” sorusuna hiç düşünmeden verilen cevap...
Mangal yapmak ustalık işi... Kömürü tutuşturmak, yellemek, köz oluncaya kadar canlı tutup uzun süre sönmeden, gücünü kaybetmeden yanmasını sağlamak.
Peki ya o kömürü yapmak?
Bir kebapçının bir gecede, piknikte, balkonda mangal yakanın bir iki saatte tükettiği bu ürün zorlu bir sürecin, alın terinin, emeğin sonucu.
Mangal kömürünün nereden geldiğini bilen insan sayısı çok az. Yapan da öyle...
İstanbul’un yeşillikler içindeki ilçesi Şile mangal kömürü üretilen bölgelerden biri.
Kim yapar bu işi sorusunun yanıtı olarak size Sortullu Köyü’nü tarif ediyorlar.
Köyün muhtarı 62 yaşındaki Mehmet Açık...
Ona sorarsanız anasından doğduğundan beri bu işi yapıyor. 15 yaşında başlamış odunları dizmeye. 47 yıldır ormandaki odunlardan kömür üretiyor.
“Devlet bize ormanda bir bölge gösteriyor. Gidiyoruz işte, biz köylüler kendi aramızda herkese eşit olarak bölüyoruz. Gider ormanda herkes kendi yerini bulur. Odun yapacaksa odun yapar, mangal kömürü yapacaksa mangal kömürü yapar.”
Mangal kömürü yapmak öyle kolay bir iş değil. Odunlar gelişi güzel bir şekilde yığılmıyor. Her biri büyüklüğüne, uzunluğuna, ağırlığına göre bir düzen içinde diziliyor. Dizme işlemi bittiğinde ortaya çıkan yapı şaşırtıcı derecede düzenli.
Mehmet Açık’a göre bu düzen sağlanmazsa kömür olmaz. Ateşin içeride dengeli yayılması gerektiğini, havanın girişinin ayarlanmasının önemini anlatıyor. Ateş eşit ve dengeli olmazsa kömürleşme olmuyor.
Sadece dizim şekli değil odunu kömüre çeviren. Üstü samanla ve toprakla kapatılıyor odunların.
Toprağın nemi, rüzgarın hızı, samanın serilişi odunu kömüre çevirirken ayrı ayrı etkilere sahip.
Çok bilinmeyenli bu denklemin çalışması için de insana gerek var.
"Mayıs ayı en iyi zamandır” diyor Mehmek Açık. Kömür yapmak için bu zamanı iyi değerlendirmek gerek. O nedenle ateşin başından uzun süre ayrılmak emeğin çöpe gitmesine neden olabiliyor. Mayıs ayında bir kaç saatlik uykularla nöbetler tutup odunu kömüre çeviriyorlar.
Bir odun yığınının kömüre dönüşmesi için çoğu zaman bir haftaya kadar uzayan bir süreç gerekiyor. İçin için yanan ateş odunu yavaş yavaş kömüre çeviriyor.
Mehmet Açık’a göre en iyi mangal kömürü meşe ağacıyla yapılıyor.
Ormandan odunların toplanması, taşınması, ayıklanması, kesilmesi, dizilmesi, kapatılması, ateşe verilmesi, kontrollü yanışla geçen bir hafta sonunda 5 ton odundan ellerine 1 ton kömür geçiyor.
Bunca emeğin karşılığı olan kömür daha sonra paketlenip mangalcılara ulaşıyor.
Sonrası ateşi yakıp mangalı yellemek...
Haber: Serhan Sevin / İlyas Umut Özacar
15.4ºC
Ankara
