İstanbul'da farklı yüzyıllarda yaşanan tsunamiler

5 Kasım Dünya Tsunami Farkındalık Günü'nde, Marmara'da beklenen deprem hatırlatıldı. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Özener, zamanı bilinmeyen bu depremin yaşanması durumunda, deniz tabanında meydana gelecek heyelanın tsunamiye neden olacağını belirtti.

Kandilli Rasathanesi'nin tsunami erken uyarısı amacıyla Türkiye ve çevresinde meydana gelen tüm depremleri ve denizlerde meydana gelebilecek su seviyesi değişimlerini gözlemlediğini söyleyen Özener, şöyle konuştu:

"İstanbul özeli için ya da Marmara Denizi'nde meydana gelebilecek bir depremin can ve mal kaybı olarak etkilerinin tsunaminin neden olacağı etkilerinden kat kat fazla olacağını söyleyebilirim."

İstanbul'da daha önce yaşanan tsunamiler

1509 Büyük İstanbul Depremi...

Marmara Denizi'nde yaşanan bu deprem, büyüklüğü ve yarattığı hasar sebebiyle "Küçük Kıyamet (Kıyamet-i Suğra)" olarak adlandırılıyor.

Binlerce kişinin hayatını kaybettiği depremde, yerleşim yerleri de tahrip oldu. Depremde, günümüzde de İstanbul'un önemli simgelerinden olan birçok eser zarar gördü. Kervansaraylar, hamamlar, mescitler yıkıldı.

İstanbul'un bazı bölgelerinde yerde yarılmalar yaşanırken, deprem tsunamiye dönüştü. Tsunami, şehrin surlarını aşarak ağır hasara neden oldu.

Geniş bir bölgede hissedilen depremin hasarları binlerce işçinin çalışmasıyla atlatıldı.

1766

22 Mayıs'ta yaşanan büyük deprem İzmit'ten Tekirdağ'a kadar uzanan geniş bir alanda etkili oldu. Binlerce insanın hayatını kaybettiği felaket aynı zamanda tsunamiye de sebep oldu.

Tsunami dalgaları limanları kullanılmayacak hale getirdi, bazı kıyılarda deniz seviyelerinde yükselmeler gözlemlendi ve Marmara Denizi'ndeki küçük adacıklar yarı yarıya sular altında kaldı. 

1894

10 Temmuz'da yaşanan deprem 1,5 metre yüksekliğinde tsunamiye neden oldu. Neredeyse bin 300 kişinin hayatını kaybettiği depremde, Marmara sahillerinde deniz önce 200 metre çekildi, ardından şiddetli dalgalarla geri geldi.

Yaşanan deprem sonrası ise şunlar yaşandı...

Kapalıçarşı'da bazı duvarlar çöktü. Bitpazarı, çadırcılar, yağlıkçılar, Yeniçeriler Çarşısı, Bodrum ve Kellekesen hanları, yüzlerce ev, Edirnekapı'daki Mihrimah Sultan ve Kariye camilerinin minareleri yıkıldı.

Olası tsunami senaryoları

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğünün "1. Etap Avrupa Yakası Mikrobölgeleme Projesi" ile olası tsunami tehlikesinin düzeyinin saptanması amaçlanıyor.

Aynı zamanda bu proje, tsunaminin neden olabileceği hasar düzeyini hesaplamak, risklerini belirlemek için hazırlandı.

Marmara Denizi'nde tsunami oluşmasına yol açabilecek 49 senaryonun incelendiği projede, şehrin hangi bölgelerinin hangi koşullarda sular altında kalacağını gösteren haritalar oluşturuldu. 

Yaklaşan tsunami belirtileri

İstanbul Büyükşehir Belediyesinin sitesinde yer alan bilgilere göre, çeşitli zamanlarda oluşmuş tsunami belirtileri şu şekilde özetlendi:

• "Tsunami Oluşması Durumunda Olası Senaryolar" sayfası için tıklayınız.

"Depremin sarsıntısı hissedilebilir, deniz suyu alışılmışın üstünde sıcak olabilir, deniz suyu cildi rahatsız edebilir, dalga yaklaşırken dalganın üst kısmında bir kızıllık görülebilir, gök gürültüsüne benzer sesler duyulabilir."

Tsunami oluşması durumunda neler yapılabilir?

Denizde olağan dışı bir çekilme görülürse, denizden uzaklaşılması gerekiyor. Çünkü can kayıplarının büyük bir kısmı o sırada yaşanıyor.

İBB senaryolarına göre, İstanbul için tsunaminin kıyılara gelme zamanı 5-10 dakika arasında. Depremin merkezine göre bu süre 20 dakikaya kadar çıkabilir. 

"Kıyıdan en az 100-150 metre uzakta kalmaya özen gösterin. Teknede bulunan kişiler ise su derinliği en az 50 metre veya daha derin yerlere doğru uzaklaşarak olası dalga ve akıntı etkilerinden kurtulabilir."

Gülçin Sakarya / TRT Haber