İsrail, iki ayı geride bırakan Gazze saldırılarında hedefine ulaşabilecek mi?
Başkent Tel Aviv ve Batılı ülkelerde bu aralar çok sık duyulan bu soru, Gazze’de Hamas güçlerini yenilgiye uğratabilecek yollar konusunda da farklı seçeneklerin konuşulmasını sağlıyor.
Bilindiği üzere İsrail’in karşılaştığı en büyük güçlük kentin yer altını yoğun bir şekilde saran tüneller. Tel Aviv yönetimi, şehir savaşlarının yaşandığı kentte zayiat vermesinin en büyük nedeni olarak tünelleri görüyor.
40 yıllık bir geçmişi bulunan tüneller “Gazze Metrosu” olarak anılıyor ve büyüklükleri konusunda net bir bilgi bulunmuyor. Ancak İsrail siyasi ve askeri elitleri Hamas’ın yok edilmesi için tünel sisteminin çökertilmesini hayati olarak görüyor.
İsrail’deki aşırı sağcı savaş kabinesinin bakış açısını yansıtan bu görüş “Gazze saldırıları başarılı olacak mı?” sorusuyla doğrudan ilintili. Zira, Tel Aviv siyasi hedef olarak “Hamas’ın yok edilemesini” benimsemiş durumda. Bu da yine İsraillilere göre büyük oranda tünellerin durumuna bağlı.
Hal böyle iken hem İsrail içerisinde hem de uluslararası kamuoyunda tüneller tartışılıyor.
Tüneller yok edilebilir mi?
İsrail saldırıların başlangıcında özellikle nüfuz edici ağır bombalarla tünel sistemine zarar vermeye çalıştı. Ancak bu teknik olarak can alıcı bir zarar vermedi. Bu yaygın görüş kara saldırılarıyla da değişmedi zira İsrail ordusu sistemi yok etmekten hala uzak.
Peki, ne yapılabilir?
Son Gazze saldırıları bağlamında konu ilk olarak Hintli bir uzman tarafından dile getirildi. Siyasi coğrafyayla ilgilenen ve Yeni Delhi merkezli Imagindia Enstitüsü'nün başkanlığını yapan Robinder Sachdev, Hamas’ın deniz suyu bombası kullanarak Gazze’nin yüzde 25’inin su altında bırakabileceğini ve bu durumun İsrail askeri ilerleyişine sekte vuracağını dile getirdi.
Daha sonra ise eski ABD’li diplomat olan Jeff Goodson, kaleme aldığı yazıda 500 kilometreye ulaşan tünellerin bazılarının denize bitişik olduğunu iddia ederken, sistemin İsrail’in önündeki en büyük zorluklardan birini oluşturduğunu belirtti.
Tünellerin deniz suyuyla doldurulmasını “oldukça olası” gören Goodson, durumu 3 temel başlıkta inceliyor:
1-Açık kaynaklara göre Gazze’deki tünel sistemi 11 bağımsız bölmeden oluşuyor ve bu bölmelerden bazıları denize oldukça yakın. Bu yakınlık deniz suyunun tünellere doldurulması stratejisinin en büyük destekçisi.
2- Bu yaklaşımın stratejisi açık ve net. Daha önceki tecrübelere de dayanıyor. Örneğin 2015’te Mısır’ın Sina Yarımadası’nda 37 tüneli suyla doldurması bunun en büyük pratik örneği. Akdeniz’den deniz suyunun tünellere pompalanması zor değil zira bu teknoloji İsrail’de var ve daha uzak mesafeler için çok büyük miktarlarla bu işlemi yapıyor.
3-Pompalamanın yavaş olması gerekmez. 3 bin 500 kilometre uzunluğundaki tüneller, doldurulması gereken çok büyük bir hacimdir, ancak ne kadar hızlı dolduğu suyun ne kadar hızlı pompalandığına bağlıdır.
Kaba hesaplamalar gösteriyor ki, 11 tünelin her biri için tek bir boru kullanılsaydı ve her bir boru dakikada 100 galonluk (bir galon 3,78 litreye eşittir) hızda pompalanırsa, 11 tünel ağının tamamının dolması yaklaşık yedi buçuk ay sürecekti.
Ancak bunun on katı hızda su pompalamak günümüzde atık su arıtma tesislerinden petrol sahası operasyonlarına kadar her yerde rutin olarak yapılıyor. Ayrıca istenen etkiyi yaratmak için tünellerin tam kapasiteye kadar doldurulması gerekmeyecek. Etki su akmaya başlar başlamaz başlayacak.
Bu yazıdan yaklaşık bir ay sonra ise ABD merkezli The Wall Street Journal Gazetesi çok farklı amaçlarla kullanılan deniz suyu bombasının bu sefer İsrail tarafından kullanılacağını iddia etti.
İsrail’in amacı deniz suyunu tünellere basarak Hamas güçlerini tünellerden çıkarmak ve sistemi çökertmek olarak gösterildi.
Wall Street Journal bir Amerikalı yetkilinin İsrail'in El Kassam Tugayları'nın kullandığı tünellere su basmak için kullanılabilecek büyük bir pompa sistemi kurduğunu söylediğini aktarırken, İsrail ordusunun kuzey Gazze’ye en az 5 pompa yerleştirmeyi tamamladığını iddia etti.
Uzmanlar ne diyor?
Hem teorik hem de pratik olarak, uzmanlar yukarıdaki görüşlere itiraz ediyor.
Tünellere su pompalanabilir mi? Bu soruya neredeyse bütün uzmanlar teoride “evet” cevabını veriyor.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Öztürk de teoride İsrail’in Gazze’de tünellere su pompalayabileceğini söylüyor.
Öztürk’e göre tünellerin tamamen suyla dolması için bütün tünel çıkışlarının kapatılması gerekir. Ancak bu da pratikte mümkün değil. Dolayısıyla İsrail ancak tünellerin 3’te 1’ini suyla doldurabilir.
Mısır Çöl Araştırma Merkezi Sulama ve Drenaj Birimi Başkanı Muhammed El-Haceri de tünellerin suyla doldurulamayacağını zira bölgedeki toprak yapısı nedeniyle su pompalanan tünelin çökeceğini ve diğer tünellere suyun gitmeyeceğini belirtiyor.
Öte yandan iki uzman ismin de dikkat çektiği bir başka konu; basınç.
50 ile 80 metre arasında değişen kod farkının 5 ile 8 arasında bir atmosferik basınç oluşturacağını söyleyen Prof. Dr. Öztürk, tünellere basılan suyun daha alçak bir tünel çıkışından dışarıya çıkacağını ve bunun da tünellerin suyla dolmasını engelleyen önemli bir faktör olacağına işaret ediyor.
Öte yandan El-Haceri’ye göre teorik olarak bile zor görünen bu planı pratikte uygulamak da bir hayli güç.
“Bu operasyonun gerçekleştirilebilmesi için pompa, jeneratör, yüksek basınç hortumları ve diğer ekipmanların getirilmesine imkan verecek şekilde tam bir istikrarın olması ve bu ekipmanların sabit noktalarda konumlandırılması gerekir. Bu da hem çalışanları hem de sistemi kolay hedef haline getirir.”
Asıl amaç ne?
Peki, teoride ve pratikte başarısız olacağı neredeyse kesin olan bu adımı İsrail neden atmak istiyor? Tüneller su basılarak yok edilebilseydi ABD, büyük ölçüde hezimetine yol açan Vietnam’daki tünelleri neden bu yolla yok etmedi?
Prof. Dr. Ahmet Öztürk, bu planda asıl amacın Hamas güçlerini öldürmek değil Gazze’yi yaşanmaz hale getirmek olduğunu belirtiyor.
Zira Öztürk’e göre tünellere deniz suyu basılması yer altı su kaynaklarını kullanılamaz hale getirecek. Büyük bir su sorununun yaşandığı kentte az da olsa kullanılabilir olan yer altı suları tuzlanacak.
Öte yandan bu adım Gazze’nin onlarca yılına mal olabilir. Tünellere deniz suyunun pompalanması yer altı sularını kirletecek ve bu kirliliğin düzelmesi onyıllar alacak.
Dağlık bölgelerde yağan kar ve yağmur nedeniyle yenilenmenin hızlı olduğunu belirten Öztürk, Gazze gibi çöl iklimine yakın bölgelerde bu dönüşümün 20 ila 30 yılı bulabileceğini vurguluyor.
“Bitki de üretilemez”
Uzmanların dikkat çektiği bir diğer konu ise tarımsal üretim. İsrail iki aydan fazla bir süredir gece-gündüz bombaladığı kentte halkın gelecek umutlarını sadece çocukları, kadınları öldürerek ya da zorla göç ettirerek yok etmiyor.
Tel Aviv yönetimi tünellere su pompalama planı ile üzerinde hiçbir bitkinin yetişmediği bir toprak parçası bırakmak istiyor Gazzelilere.
Prof. Dr. Öztürk de zaten kısıtlı alanlarda yapılan tarımsal üretimin yer altı sularının daha da tuzlanması nedeniyle biteceğini belirtiyor. “Orta ve uzun vadede Gazze’de tarımsal üretim yapılamaz” diyor.
Susuz Gazze
Gazze Şeridi'nin 4 ana su kaynağı bulunuyor.
Birincisi, çok sınırlı bir kaynak olan ve hiç kullanılmayan yüzey suyu. Gazze Vadisi, bölgedeki tek su kütlesidir. Vadi, Negev Dağları'ndan ve Batı Şeria'daki El Halil şehrinin güneyindeki tepelerden doğar. Uzunluğu 105 kilometre olup, bunun sadece 9 kilometresi Gazze'ye uzanıyor.
İsrail'in barajlar inşa etmeye ve vadinin üst kısmını besleyen kanalları başka bölgelere yönlendirme planlarını uygulamaya başladığı 1970'lerin başından bu yana, Gazze Vadisi'ne ulaşan su miktarı önemli ölçüde azaldı.
İkinci kaynak ise Filistin'in ana içme suyu sağlayıcısı olan yer altı suyu. Gazze Şeridi, Akdeniz kıyısı boyunca kuzeyde Hayfa'dan güneyde Refah'a kadar uzanan kıyı yeraltı suyu havzasının bir kısmının üzerinde yer alıyor.
Bu bölgede kış yağmurları yer altı kuyularının rezervuarlarını yıllık 60 milyon metreküpü geçmeyecek bir sınıra kadar dolduruyor.
Gazzeliler, elektrikli veya yakıtla çalışan pompalar kullanarak yer altı kuyularından su çekiyor. Su kaynaklarının kıtlığı ve yer yüzeyinin yalnızca 19 metre altında bulunan yer altı suyunun çıkarılmasının kolaylığı nedeniyle Gazzeliler, yalnızca 2019'da 187,6 milyon metreküp yer altı suyu çıkardı. Bu yağmur sularının yenileyebileceği miktarın yaklaşık 3 katı...
Filistin Su İdaresi, Gazze Şeridi'ndeki kıyı su havzasından çekilen suyun yüzde 97'sinin, kıyı havzasının sularının ciddi şekilde kirlenmesi sonucu Dünya Sağlık Örgütü'nün onayladığı içme suyu kalite standartlarını karşılamadığını belirtiyor.
Gazzeliler için üçüncü su kaynağı deniz suyunun tuzdan arındırılması yoluyla elde ediliyor.
Gazze Şeridi'nde 3 ana arıtma tesisinin yanında çoğu özel sektör tarafından işletilen küçük kapasiteli 150'den fazla su arıtma tesisi faaliyet gösteriyor. Uzun vadede Filistin Su İdaresi ve uluslararası bağışçılar, Gazzelilerin acılarını hafifletecek ve içme suyu konusunda kendi kendine yeterliliği sağlayacak, yıllık yaklaşık 100 milyon metreküp işletme kapasitesine sahip bir tuzlu su arıtma tesisi kurmak için çalışıyor.
7 Ekim'de başlayan saldırılar nedeniyle bu arıtma tesisleri ya İsrail ordusu tarafından vuruldu ya da yakıt sıkıntısı nedeniyle hizmet veremiyor.
Son su tedarikçisi ise İsrail Su Şirketi olan Mekorot...
Mekorot, Gazze Şeridi'ne yılda 7,5-8 milyon metreküp su sağlıyor.
Bu kaynak tamamen İsrail'in kontrolünde ve Gazze Şeridi'ne baskı yapmak için İsrail’in elindeki önemli bir araç. Gazze’ye saldırıların başladığı 7 Ekim’de atılan ilk adımlardan biri de Gazze’ye giden bu suyu kesmekti.
15ºC
Ankara
