İran devlet televizyonuna göre, adayların rejime bağlılığı ile siyasi, ahlaki ve dini sabıkalarını inceleyen Anayasayı Koruyucular Konseyi (AKK), 18 Haziran'da düzenlenecek seçimlere katılacak 7 aday ismi duyurdu.
Buna göre, muhafazakar kimlikleriyle bilinen Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi, eski Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri Muhsin Rızai, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri ve Nükleer Başmüzakereci Said Celili, Milletvekili Emir Hüseyin Kadızade Haşimi ve eski Milletvekili Ali Rıza Zakani, Konseyden adaylık izni aldı.
Reformist kimliğiyle tanınan isimlerden ise eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi Muhsin Mihralizade ile Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti'ye adaylık izni verildi.
İran Cumhurbaşkanlığı adayları hakkında
1- İbrahim Reisi
Mart 2019'dan bu yana İran Yargı Erki Başkanı olarak aktif görevini sürdüren 61 yaşındaki İbrahim Reisi, adaylar arasında muhafazakar kanadın en güçlü ismi olarak görülüyor.
İran devrimi lideri Humeyni'nin ölümü sonrası Hamaney döneminde devlet makamlarında hızla yükseldiği gözlenen Reisi, 1990-1995 yıllarında Tahran Cumhuriyet Başsavcılığı görevine atandı. 2016 yılında yine Hamaney tarafından Meşhed kentindeki İmam Rıza Türbe ve Külliyesi Vakfı Başkanlığına getirilen Reisi, Mart 2019'da Yargı Erki Başkanlığı oldu. 2 dönem ülkenin dini liderini seçme ve denetleme görevine sahip Uzmanlar Meclisi üyeliğine seçilen Reisi, 2017 yılında cumhurbaşkanlığı seçimlerini rakibi Hasan Ruhani karşısında kaybetti. Reisi, Yargı Erki Başkanlığına atanmasından kısa bir süre sonra, Uzmanlar Meclisi'nin Başkan Yardımcılığı makamına getirildi. Reisi, ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) üyesi.
Reisi, Humeyni'nin talimatıyla 1988 yılında hapisteki rejim muhaliflerinin idam kararını veren komitede yer aldı. Rejim muhalifleri tarafından "ölüm komitesi" olarak adlandırılan 4 kişilik heyette yer alan Reisi, muhaliflerce "Katliam Ayetullahı" olarak adlandırılıyor. Söz konusu dönemde yaklaşık 3 bin kişinin idam edildiği öne sürülüyor. ABD Hazine Bakanlığı, Kasım 2019'da Reisi'yi ülkedeki sıradan suçlulara yönelik idam kararları dolayısıyla yaptırım listesine aldı.
Devrim Muhafızları tarafından desteklendiği öne sürülen İbrahim Reisi ismi, Hamaney sonrasında ülke liderliği makamına oturması muhtemel adaylar arasında yer alıyor. Reisi, Kum kentinde üst düzey din eğitimini tamamladıktan sonra, özel hukuk alanında yüksek lisans yaptı.
2- Said Celili
İran yönetim organlarında birçok görevde bulunan ve cumhurbaşkanlığına aday olan muhafazakar siyasetçi İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Üyesi 55 yaşındaki Celili, 1980-1988 yılları arasındaki İran-Irak savaşında Irak'a karşı savaşırken bir bacağını kaybetti. Celili, Ahmedinejad döneminde İran'ın Baş Nükleer Müzakerecisi görevinde bulundu.
3- Muhsin Rızai
Muhafazakar siyasetçi, eski Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri Muhsin Rızai cumhurbaşkanlığı seçimleri için 4'üncü kez adaylık başvurusunda bulundu.
1981-1997 yıllarında Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı görevinde bulunan 67 yaşındaki Rızai, 1997'den bu yana ülkede Meclis ile AKK arasındaki anlaşmazlıkları çözen anayasal kurum olan Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyinin Genel Sekreteri olarak görev yapıyor. Rızai, 2005 cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce çekilmiş, 2009 ve 2013'teki seçimlere katılmış ancak kazanamamıştı.
4- Muhsin Mihralizade
Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi 65 yaşındaki Mihralizade, Doğu Azerbaycan'ın Merage ilçesi doğumlu. Reformist siyasetçi Mihralizade, lisans ve yüksek lisansı Tebriz Üniversitesi'nde mühendislikte tamamladı ve Tahran Üniversitesi'nde maliye alanında doktora yaptı. Mihralizade Muhammed Hatemi döneminde cumhurbaşkanlığı yardımcılığı ve Ruhani döneminde de İsfahan Valiliği görevlerinde bulundu.
5- Ali Rıza Zakani
İran Meclis Araştırmalar Merkezi Başkanı muhafazakar siyasetçi Zakani, Tahran'da dünyaya geldi. Tahran Üniversitesi'nde nükleer tıp okuyan Zakani, Irak savaşında eli, ayağı ve boynundan yaralandı. Milletvekili de olan 56 yaşındaki Zakani 2013 ve 2017'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri için de aday oldu ancak veto edildi.
6- Emir Hüseyin Kadızade Haşimi
İran Meclis Başkan Vekili ve Milletvekili Tıp doktoru olan Meşhed doğumlu muhafazakar siyasetçi Haşimi, 4 dönemdir Horasan-i Rezevi eyaletinden milletvekili seçiliyor. 50 yaşındaki Haşimi, Simnan Tıp Bilimleri Üniversitesi Rektörlüğü yaptı. Muhafazakar Paydari Cephesi'nin kuruluşunda yer aldı ve sözcülüğünü yaptı.
7- Abdunnasır Himmeti
Hemedan doğumlu reformist siyasetçi, doktorasını Tahran Üniversitesi'nde iktisat alanında yaptı. İran devlet televizyonunda yöneticilik yapan Himmeti, Irak savaşında propaganda sorumlusuydu. Uzun yıllar banka yöneticiliği yapan 64 yaşındaki Himmeti, Temmuz 2018'de Ruhani tarafından Veliyullah Seyf'in yerine Merkez Bankası Başkanlığına getirildi.
Ahmedinejad ve Laricani reddedildi
AKK'den yapılan açıklamayla, ılımlı muhafazakar eski Meclis Başkanı Ali Laricani, eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile reformistlerin adaylarından Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, eski İran Meclisi Milletvekili Mesud Pizişkiyan ve Mustafa Taczade'nin adaylık başvuruları resmen reddedilmiş oldu.
Reformistler daha önce yaptıkları açıklamada kendi adaylarının AKK tarafından onaylanmaması durumunda seçimlere katılmayacaklarını duyurmuştu.
Söz konusu adayların isimleri dün gece Fars Haber Ajansı tarafından gayriresmi olarak açıklanmış, reformistlerin belirlediği adaylardan hiçbirinin bu isimler arasında yer almaması kamuoyunda eleştirilere neden olmuştu.
Tepkiler üzerine Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin ülke lideri Ali Hamaney'e bir mektup yazdığı ve AKK tarafından onaylanan listenin tekrar gözden geçirilmesi talebinde bulunduğu öne sürülmüştü.
Öte yandan İran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii, sabah saatlerinde düzenlediği basın toplantısında, gayriresmi listeye işaret ederek AKK'yi eleştirmiş ve katılımı az olan seçimleri kazananın olmayacağını belirtmişti.
40 kadın adaylık başvurusu yapmıştı
İran'da 18 Haziran'da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimi için 40'ı kadın olmak üzere 592 kişinin Anayasayı Koruyucular Konseyine adaylık başvurusunda bulunduğu belirtilmişti. AKK Sözcüsü Abbas Ali Kedhodayi, 17 Mayıs'ta yaptığı açıklamada, adaylık için başvuran 592 kişiden yalnızca 40'ının gerekli şartları taşıdığını duyurmuştu.
Aday adaylarının seçimlere katılmak için ehliyet sahibi olup olmadıklarına Anayasayı Koruyucular Konseyine bağlı Denetleme Heyeti karar veriyor.
Ülkede cumhurbaşkanlığı seçimiyle eş zamanlı olarak il, ilçe ve kasabalarda şehir yönetim konseyi seçimleri de yapılacak.
22ºC
Ankara
