Ekinoks nedir? İlkbahar ekinoksu ve nevruz

İlkbahar Ekinoksu ve Sonbahar Ekinoksu

21 Mart durumu: Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°'lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.

23 Eylül durumu: Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°'lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de gündüzler, gecelerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de İlkbahar, Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur. Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.

NEVRUZ

Miladi takvime göre her yıl 21 Mart’ta kutlanan ve doğanın yeniden canlandığını müjdeleyen bahar bayramı Nevruz, bu yıl da milyonlarca insanı bir araya getirecek. Yeni yıl, doğanın uyanışı ya da bahar bayramı olarak bilinen Nevruz, aslında çok uzun yıllardır kutlanan ve hemen hemen her toplum için önemli bir bayram. Türkiye’de 1995 yılına kadar bir gelenek olarak görülen Nevruz, bu yıldan itibaren ise resmi bayram olarak kabul edildi.

Gece ile gündüzün eşitlendiği gün

Baharın ilk günü olarak kabul edilen Nevruz, kuzey yarımkürede bahar ekinoksu yani gece ile gündüzün eşit olduğu günde kutlanır. 21 Mart’ta kuzey ve güney yarım kürede güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90 derecelik bir açıyla düşer. Bu tarihte güney yarım kürede sonbahar, kuzey yarım kürede ise ilkbahar başlar.

Kutlamalar kültürel değerlere göre değişiyor

Balkanlardan Orta Asya ülkelerine kadar kutlanan bahar bayramı Nevruz, her toplumun kendi kültürel değerlerine göre de değişiklik gösteriyor. Yazılı kaynaklara göre ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında adı geçen Nevruz, birçok takvime göre yılın ilk gününü temsil ediyor. 2010 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3 bin yıldan bu yana kutlanmakta olan Pers kökenli bu şenliği, ‘Dünya Nevruz Bayramı’ ilan etti. Bunun yanı sıra Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu da Nevruz’u Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi 'ne dahil ederek, uzun yıllar unutulmadan kutlanmasına olanak sağladı.

Baharın gelişi eğlenceye dönüşüyor

Kelime kökeni eski Farsça’dan gelen Nevruz, yeni anlamındaki ‘nava’ ve gün ışığı anlamındaki ‘razah’ kelimelerinin birleşmesinden oluşuyor. Nevruz’un İslami bir kökeni olmasa da bu bayram, İran’da şenlikler şeklinde kutlanıyor. Orta Asya Türk halklarında ve Anadolu’da Nevruz, Göktürklerin Ergenekon’dan çıkışı ve yine baharın gelişi olarak kutlanıyor. Kürtlerde ise Nevruz’un günümüzden 2 bin 500 yıl önce zalim bir kral ile mücadeleye eden Demirci Kawa Efsanesi’ne dayandığına inanılıyor. Birçok topluluk Nevruz’u 21 Mart’ta kutlarken, kuzey yarımkürede doğanın yeniden hayat bulmasını temsilen 22-23 Mart tarihlerinde eğlenceler düzenleniyor.    

Ateşli bahar kutlaması

Türkiye’de de Kürtler tarafından şenliklerle kutlanan Nevruz, 21, 22 ve 23 Mart tarihlerinde hayat buluyor. Açık alanlarda bir araya gelen Kürtler, öncelikle büyük bir ateş yakıyor ve etrafında dans ederek ya da ateşin üstünden atlayarak baharın gelişini coşkuyla kutluyor. O gün kadınlar, rengarenk elbiseler giyerek, başlarına pullarla süslenmiş ışıltılı örtüler takıyor.

Perslerden günümüze gelen bayram

Araştırmalara göre Nevruz geleneğinin geçmişi, 15 bin yıl öncesine dayanıyor. Yazılı kaynaklara göre Nevruz kelimesine ilk kez 2. yüzyılda Pers kaynaklarında rastlanıyor. O çağlarda yerleşik hayata geçiş yapan insanoğlu için mevsimler, yaşamsal bir önem taşıyordu. O dönemlerde soğuk ve zor şartlarda geçen kışın ardından gelen bahar ile doğanın yeniden canlanması, bolluğunda kavuşmanın anlamına geliyordu. Kaynaklara göre insanlığın yeniden bolluğa kavuştuğu dönem olarak görülen bahar bayramını yani Nevruz kutlamalarını ilk başlatan kişinin de Pers Kralı Cemşit olduğu belirtiliyor.

Kutlamalar için özel salon

M.Ö. 487 yılında İran’ı yönetmiş olan imparator Büyük Dairus’un da Persepolis’te inşa ettirdiği sarayında Nevruz kutlamaları gerçekleştirdiği söyleniyor. Her ne kadar Persepolis yerleşkesinde bulunan sarayın ve yüz sütunlu salonun, Nevruz kutlamaları amacıyla inşa ettirildiği düşünülse de bu görüşü ispatlayan bir kitabe yazısı bulunmuyor.

(trtturk.com)