Eski Türkçede Sayılar

Türk dilinin sayı sistemi ilk olarak Köktürk metinlerinde karşımıza çıkıyor. Eski Türkçede genel olarak üç farklı sayı sisteminin olduğu görülüyor. Bunlar; bir üst onlu sayı sistemi, ilaveli sayı sistemi ve son olarak bugünkü kullandığımız sayı sistemi. Eski Türkçedeki sayıları Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Öğr. Gör. Selin BAYRAK, TRT Haber’le paylaştı.

Kültür Sanat

15 Nisan 2021 Perşembe 10:30 Kaynak: TRT Haber, Getty

Bir üst onlu sayı sistemi; birler hanesinde bulunan bir sayı ve söylenmek istenen onlunun bir üstündeki onlu söylenerek veya daha kısa söyleyişle önce küçük sayı ardından büyük sayı söylenerek yapılır. Örneğin iki yigirmi: 12.

OTUZ ARTUKI EKİ

İlaveli denilen sayı sisteminde ise, önce büyük sayı sonra küçük sayı ve sayı kelimelerinin arasına “artukı, takı, ve” gibi ilave sözler eklenerek yapılır. Örn: Otuz artukı eki= 32

ON BİR

Bugünkü kullandığımız sistemde ise; ilaveli sayı sisteminin gelişmiş bir seviyesi olarak ilave sözler atılıp, önce büyük sayı sonra ise küçük sayı söylenerek yapılır. Örneğin on bir: 11

Köktürk dönemi sayı sisteminde, birleşik sayılar yapılırken iki farklı sistem bir arada kullanılmış. Bunlardan ilki, bir üst onlu sayı sistemi: "Kamağı biş otuz süledimiz, üç yeğirmi süngüşdümiz." "Toplam yirmi beş (kez) sefer ettik, on üç (kez) savaştık.”"

İlaveli sayı sistemi: "Otuz artukı eki yaşıma Amgı Korgan kışladukda yut boltı." "Otuz iki yaşımda Amgı kalesinde kışladığımızda kıtlık oldu."

TOKUZ ÖRKİ

Uygur döneminde, Köktürk döneminde kullanılan sayı sistemlerine ek, farklı bir sistem daha kullanılmış. Bunlardan biri, 90-100 arasındaki sayıları ifade etmek için, rakamların sonuna ilave edilen ve "100’den önceki, 100’den eksik" anlamına gelen “örki” sözünün kullanımı: tokuz örki : 99” Fotoğraf: AA

Eski Türkçenin son dönemi olan Karahanlı döneminin sayı sistemlerinde ise, bir üst onlu sayı sistemi, ilaveli sayı sistemi gibi sistemler unutularak günümüz sayı sistemine geçildi. Örnek: "On iki ükek ol bularda adın kayu iki evlig kayu birke in." "Bunlardan başka bir de on iki burç vardır; bunlardan bazısı iki evli, bazısı tek evlidir."