Üsküdar'ın kaybolan değerlerini anlattı

İstanbul tarihçisi ve araştırmacı Süleyman Faruk Göncüoğlu, gül lokumundan tarihi kervansaraylara, tramvaydan bağ evlerine kadar Üsküdar'ın kaybolan tarihi değerlerini anlattı.

"1900'lerde Üsküdar ve Boğaziçi" adlı makalesinde dönemin kaybolan değerlerini araştıran Göncüoğlu, kişisel arşivinde bulunan fotoğrafları Anadolu Ajansı ile paylaştı.

Göncüoğlu'nun kaleme aldığı ve önümüzdeki günlerde de kitap olarak yayımlanacak makale, bir zamanlar İstanbul'un en gözde ticaret ve ulaşım ağı olma özelliğini taşıyan Üsküdar Meydanı'nın yıllar içinde geçirdiği değişimi konu ediniyor.

Süleyman Faruk Göncüoğlu, "Hafızalardan silinmiş değerleri ve Boğaziçi medeniyetini yeniden hatırlamak için bu makaleyi kaleme aldım. Hafızamızı yeniden canlandırmak için 1900 ile 1960 arasında yaşanan değişimi ortaya koymak için fotoğraf arşivimi de kullandım" dedi.

Anadolu yakasının ilk tramvayı

Anadolu yakasının ilk toplu taşıma araçlarından biri olan Üsküdar tramvayının 1928'de işletmeye alındığını belirten Göncüoğlu, "İlk olarak Üsküdar-Bağlarbaşı-Kısıklı hattı hizmete girdi. Bir yıl sonra Bağlarbaşı-Haydarpaşa ve Üsküdar-Haydarpaşa hatları, işletme kara geçtikten sonra da Bostancı, Moda, Feneryolu hatları açıldı. Zamanla Üsküdar ticari özelliğini kaybettiği için tramvay seferleri de son buldu" diye konuştu.

Ticaretin kalbi hanlar

Göncüoğlu, Üsküdar sahilde bir dönem çok sayıda han bulunduğunu ifade ederek, bugün bilinen anlamda bir meydanı olmayan Üsküdar'ın sahil şeridinde çok sayıda han olduğunu anlattı.

Üsküdar'ın hanlarının bugün hatırlanmadığını dile getiren Göncüoğlu, "Üsküdar ticaretin merkezi olmaktan uzaklaştıkça bu hanlar da kaybolmuştur" ifadelerini kullandı.

Tarihçi Göncüoğlu, birkaçı günümüze kalan ayakta kalabilen bağ evlerinin de ilçenin kaybolan değerlerinden olduğunu dil getirdi.

İstanbul'un ilk otogarı Üsküdar'da

Üsküdar'ın otogar mantığının uygulandığı ilk yer olduğuna dikkati çeken Göncüoğlu, "Bugün Yeni Valide Camisi'nin yanındaki otobüs firmalarına ait bürolar 500-600 yıllık bir geleneğin devamıdır. Çünkü buralar bir dönem kervan ticaretiyle uğraşanların dükkanlarının olduğu yerdir" bilgisini verdi.

Süleyman Faruk Göncüoğlu, Anadolu'dan gelen bütün ulaşım yollarının başlangıç ve bitiş noktası olduğu için "Atı alan Üsküdar'ı geçti" sözünün kullanıldığını belirtti.

Üsküdar'ın gül lokumu

Tarihçi Göncüoğlu, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Bulgaristan'dan İstanbul'a göçen Müslümanların Üsküdar Çavuşbaşı mevkine yerleştirildiğini ve yanlarında getirdikleri fideleri dikerek gül üretimine başladıklarını anlatan Göncüoğlu, şunları kaydetti:

"Göksu Deresi çevresi Sultan Abdülhamit'in emriyle gül yetiştiriciliği merkezi haline getirildi. Ardından Kabe toprağı olarak kabul edilen Üsküdar'da Peygamber Efendimize hürmeten gül lokumu üretimi yapılmıştır ve bu üretim 1940'lara kadar devam etmiştir."

Mahmudiye Camisi yerine Askeri Gazino

Bugün askeri gazinonun olduğu yerde bir dönem Mahmudiye Camisi'nin bulunduğunu belirten Göncüoğlu, "1935'te çıkarılan kanunla iki cami arasının 500 metre olması kuralı getirilerek, arada kalan camiler yıkılmıştır. Bugün askeri gazino olan yerde bulunan Mahmudiye Camisi de bu kapsamda yıkılmıştır. İhtiyaç nedeniyle askeri gazino yapılmıştır" iddiasında bulundu.
 

(AA)