"Şehrin estetiği mimari, insanın estetiği ahlaktır"

Başbakan Ahmet Davutoğlu, "Osmanlı fetret dönemini burada yaşar, tekrar tanzimini de burada yaşar, cumhuriyette Amasya Tamimi de burada deklare edilir. Bir formül gibi cumhuriyete geçişin, 'Milletin istiklalini ancak milletin karar ve azmi kurtaracaktır' ifadesi aslında bugünkü siyasetimizin de temelini dokuyan bir ifadedir" dedi.

Davutoğlu, Amasya programı kapsamında belediye başkanları ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileriyle akşam yemeğinde bir araya geldi.

Amasya'da bulunmalarının sebeplerinden birinin toplu açılış törenini gerçekleştirmek olduğunu dile getiren Davutoğlu, Amasya'yı ziyaretlerinin bir sebebinin de Türkiye'deki büyükşehir belediyeleri dışında kalan il belediye başkanlarını Amasya'da toplamak ve şehir kültürü üzerine Amasya'da istişarelerde bulunmak olduğunu söyledi.

Konuyla ilgili teklifin kendisine iletilmesinin ardından toplantının Ankara'da yapılmasının planlandığını ancak kendisinin ısrarla toplantının Amasya'da yapılmasını söylediğini belirten Davutoğlu, şöyle konuştu:

"Bunun bir sebebi vardı, çünkü Amasya gerçekten eğer bu topraklardaki şehir kültürünü birisi anlamak, idrak etmek isterse gidip dizinin dibine oturması gereken bir hoca şehirdir. Bu tabiri özellikle zikrediyorum, İstanbul'da da İstanbul üzerine konuşurken zikretmiştim. Tarihi derinliği olan ve estetikle doğayı, doğal ahengi bir bütünlük içinde barındıran şehirler onu anlayabilene o şehrin sesini atmosferini teneffüs edebilene, duyabilene bir hoca gibidir. Eğer gözünüzü kapatsanız ve Amasya'nın sokaklarında bir an Amasya'nın geçirdiği o derin tarihi izleri tahayyül etseniz, her bir tarihi izden bir şehrin ne olması gerektiği ve olmaması gerektiğiyle ilgili dersler edinirsiniz."

"ŞEHİR KÜLTÜRÜ VE ESTETİĞİ NE GEREKTİRİYORSA AMASYA'DA VAR"

Akşam yemeğine gelirken Yeşilırmak'ın kenarında aracından inerek bir süre yürüdüğünü ve bir müddet Yeşilırmak'tan Amasya'ya baktığını anlatan Davutoğlu, "Şehir kültürü ve estetiği ne gerektiriyorsa Amasya'da var. Onun için bütün belediye başkanlarımızla burada buluştuk. Ne var Amasya'da bir kere bir şehir eğer içinde doğduğu tabiatla bütünleşikse, onunla bir ahenk içindeyse doğal estetiği kazanır, Amasya'da bu var. Yeşilırmak'ın hemen sırtını arkasına verdiği dağlarla bir bütünlük içinde düşündüğünüzde sanki Amasya bu topoğrafyaya böyle bir biblo şehir, böyle bir kültür ve medeniyet örneği şehir doğsun diye yaratılmış bir coğrafya olduğunu hissedersiniz" ifadelerini kullandı.

Davutoğlu, "Bir şehir ne arar tarihe bir aktör olarak çıkabilmek için" diyerek sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bir şehir insan unsuru ve o insan unsuruyla birlikte estetik bir zemin, bir geçmiş, bir birikim arar, Amasya'da bu da var. Bir efsane arar, Amasya'da bu da var, Ferhat ile Şirin destanı aşkı nesillerden nesile aslında mekanla şehrin de bütünleşik aşkını anlatır, dilden dile nesilden nesile bunu aktarır. Amasya'da estetiğin, sanatın her aşamada tecessüm ettiği bir geçmiş var. Hat sanatımızın büyük üstadı Şeyh Hamidullah Efendi Amasyalı'dır. Divan şiirimizin önemli kadın ve Batı'da daha bu anlamda 'kadının cinsiyeti, ruhu var mı, yok mu' tartışmasının yapıldığı bir dönemde Mihri Hatun divan şairi bir büyük sanatçı olarak Amasya'da edebiyat tarihimize de altın harflerle ismini yazdırmıştır."

"Mimari aranır Amasya'nın her bir sokağında" ifadesini kullanan Başbakan Davutoğlu, şunları söyledi:

"Gerek mesken mimarisi anlamında gerek dini mimari anlamında Selçuklu'dan Osmanlı'ya geçişin Osmanlı'da da klasik mimarinin bütün özelliklerinin yansıdığı sokakları görmek mümkündür. Bir ilim ortamı aranır, Amasya bugün Türkiye şehirler arasında orta ölçekli bir şehir gibi gözükebilir ama ilim tarihi itibarıyla bakıldığında Sabuncuzade Şerefeddin'den bu yana ilk tıp ilminin bu topraklarda inşası, kurulması Amasya'da başlamıştır ve uzun asırlarda hep ilmi bir gelenek Amasya'da mevcudiyetini korumuştur. Onun için Amasya aynı zamanda siyasetin ve ahlakın da inşa edildiği bir mekan olması hasebiyle Osmanlı sultanları şehzadelerini buraya gönderdiler ve Manisa'ya. Amasya'ya gönderilişini hep ben merak etmişimdir. Çünkü Amasya'ya geldiğiniz andan itibaren o doğal estetikle mimari estetiğin iç içe geçtiği ve insan ruhunu besleyen o kültür atmosferi içinde bir eğitim felsefesinin verilmesi için uygun bir yer aranıyorsa o Amasya diye düşünmüşümdür. Şehzadelerin burada aldığı eğitimler payitahta hazırlık gibidir. Ben Amasya'ya ilk geldiğim anda da hissettiğim sanki Yeşilırmak Amasya'nın içinden kıvrım kıvrım geçerken, İstanbul'un boğazı gibidir. Yalı kavramı bile başka hiçbir yerde gözükmez ama burada gözükür. Sanki küçük bir numune ile İstanbul estetiği ve İstanbul'un atmosferi şehzadelerin buradaki çocukluk çağından bir payıtahta hazırlanması gibi düşünülmüştür. İlim ve irfan şehri düşünün, bir an tahayyül edin Fatih Sultan Mehmet'i çocuk çağında Akşemseddin'le birlikte Yeşilırmak kenarında bir geleceğe hazırlanması halini. İşte şehir böyle vücut bulur."

Şehirlerin doğduğu tabiatın içinde ve onunla birlikte bütünleşik, ahenk içinde olduğu zaman vücut bulacağını söyleyen Davutoğlu, "Şehir, tarihle bütünleştiği zaman ve tarih nesilden nesile aktarıldığı zaman bir güçlü kimlik kazanır. Çok az şehirde Selçuklu, Osmanlı, cumhuriyet çizgisinin sembolik süreçleri Amasya kadar yoğun yaşanmıştır" dedi.

Amasya'ya Malazgirt Savaşı'ndan 4 yıl sonra ulaşıldığını ve Melik Ahmet Danişment Gazi'nin Yeşilırmak vadisine bir tutamak gibi tutulduğunu ve yerel halkla birlikte gelişe gelişe kadim şehir geleneğinin yürüdüğünü belirten Davutoğlu, şunları kaydetti:

"Osmanlı fetret dönemini burada yaşar, tekrar tanzimini de burada yaşar, cumhuriyette Amasya Tamimi de burada deklare edilir. Bir formül gibi cumhuriyete geçişin, 'Milletin istiklalini ancak milletin karar ve azmi kurtaracaktır' ifadesi aslında bugünkü siyasetimizin de temelini dokuyan bir ifadedir. Milletin azmi ve kararlılığı fetret dönemini burada bitirmişti Osmanlı'da, milletin azmi ve kararlılığı da istiklali burada inşa etti. Şimdi Amasya bu anlamıyla hem şehzadeler Çelebi Sultan Mehmet, Yıldırım Bayezid, İkinci Murat, Fatih Sultan Mehmet, İkinci Bayezid, Yavuz Sultan Selim bütün bir çizgide Amasya'da izler bırakarak gittiler. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'yı ve Köprülü ailesinin de burada yetişmiş olduğunu, büyük restorasyonu gerçekleştiren diye zikretmek icap eder, işte böyle birikim içinde bir şehir doğar. Bugün Amasya Belediye Başkanımıza, Valimize de söyledim, bu şehrin her bir taşını korumak kutsi bir görevdir. Bu şehrin bu geleneğine aykırı düşen her bir uygulama, bu şehre ve bizim medeniyetimize kültürümüze ihanettir. Ne yapılması gerekiyorsa yapılacak ama Amasya'nın bütün bu özellikleri gelecek nesillere aktarılacak."

"ŞEHRİN ŞEHİR OLMASI İÇİN, BİN YILLIK BİR SINAVDAN GEÇMESİ LAZIM"

Davutoğlu, Princeton Üniversitesinde 2002 yılında verdiği bir konferansta, Türk-Amerikan kültürleri arasında bir mukayese yapması istendiğinde, biraz da latifeyle karışık "Şehrin şehir olması için, bin yıllık bir sınavdan geçmesi lazım. Düşünün devletlerin devlet olmasının ne kadar bir sınavının olacağını..." ifadelerini kullandığını söyledi.

Başbakan Davutoğlu, şöyle devam etti:

"Yine latifeyle karışık oradaki akademisyenlere, 'Sizin en yeni şehriniz New York, en eski şehriniz New York, bizim en yeni şehrimiz gibi görülen Nevşehir'den asırlar sonra doğmuştur ve bir anlamda kadim medeniyeti yaşamayan modern bir şehir olarak New York doğmuştur. Bizim şehirlerimizin özelliği, dünya şehirleri arasında kadimi, moderniteyi ve küreselleşmeyi aynı anda yaşayan şehirler olmasıdır. Bazı şehirler vardır ki kadimi yaşamıştır, moderniteyi yaşamamıştır. Bazı şehirler vardır ki New York gibi kadimi yoktur modernitesi vardır, küreselleşmesi vardır. Türkiye ve bizim kültürümüzdeki şehir ve en başta İstanbul olmak üzere ki İstanbul sembol şehrimizdir bu anlamda, kadimi en derinlemesine yaşamış, üç imparatorluğa başkentlik yapmış, Müslüman, Hristiyan gelenekleriyle bütün bu coğrafyanın geleneğini bünyesinde taşımış, moderniteyi en çarpıcı ve en yüzleşime açık yönleriyle tanımış ve yüzleşmiş, şimdi küreselleşmenin izlerini taşıyan bir süreç içinde. Yaşayan şehirler bu meydan okumayı da görecekler."

Davutoğlu, Amasya'nın ve bir çok Anadolu şehrinin "kadimi" köklü bir şekilde yaşarken moderniteyle karşılaştığında tahribat tehdidiyle karşı karşıya kaldığına dikkati çekti.

Amasya'nın daha iyi korunduğunu belirten Davutoğlu, ancak birçok şehrin kentleşme ve dikey mimariyle şehirleşme değil apartmanlaşma aşkıyla mesken kültürünün, cami, dini mimari geleneğinin zamanla yıpratılmasına hatta oradaki genel mimari dokunun da bozulmasına sebebiyet verdiğini vurguladı.

"ŞEHRİN ESTETİĞİ MİMARİ, İNSANIN ESTETİĞİ DE AHLAKTIR"

Başbakan Davutoğlu, "Şehrin estetiği mimari, insanın estetiği de ahlaktır. Mimariden kopan şehir, kadim birikimi itibariyle ya da modern mimari itibariyle estetiğini kaybeder, çirkinleşir, ahlaki özeliklerini kaybeden insan da estetik niteliğini kaybeder. O zaman bizim üçüncü ve asli görevimiz tabiata olan borcumuz, devraldığımız tabii doğal denge, tarihe olan borcumuz devraldığımız tabii denge ama üçüncüsü de belediyecilikte, şehir yönetiminde insan ve ahlak unsurunu öne çıkarmamızdır" dedi.

"Bugün şehirlerin çirkinleşmesinde en önemli paylardan birisi başta imar olmak üzere bir çok alanda, ilk kadimden moderniteye geçerken 1940-1950'li yıllardan bu yana çok vahşi bir rekabet halinde geniş rant alanlarıyla dikey mimarinin kadim kültüre tekebbür etmesine yol açan açgözlülükler" diyen Davutoğlu, bütün belediye başkanlarının bu tecrübelerden de istifade ederek mutlaka kadim birikimi koruyan imar yaklaşımını benimsemesi ve kesinlikle dikey mimari karşısında o coğrafyanın doğası, ekolojisi ve tarihi neyi gerektiriyorsa ona dayalı bir mimari geliştirilmesi gerektiğini söyledi.

"ALLAH AMASYA'YI KORUSUN BİZİM AMASYA'YA İHTİYACIMIZ VAR"

Davutoğlu, Toplu Konut İdaresi (TOKİ) Başkanı'na da aldığı ilk brifingde, TOKİ başta olmak üzere bütün kurumların, belediyelerin geçmiş uygulamalardan tecrübeler çıkararak kesinlikle bu dokuyu korumasını istediğini anlattı.

"O zaman ahlak unsuruyla şehrin bezenmesi, dokunması gelecek nesillere güçlü bir şehir kültürünün aktarılmasını beraberinde getirir" ifadesini kullanan Davutoğlu, hem hizmet edeceklerini hem altyapıyı en işi şekilde kuracak ve koruyacaklarını aktardı.

Davutoğlu, bu altyapı hizmetleriyle halkın hayat tarzını kolaylaştırırken o altyapının üstündeki şehrin, dokusunu, doğasını da ilahi ve tarihi bir emanet olarak koruyup gelecek nesillere aktaracaklarını belirtti.

Şehirlerin canlı varlıklar olduğunu kaydeden Davutoğlu, "Bizim gözümüzü dinlendiren, ruhumuzu dinlendiren şehirler lazım. Onun için özellikle bugünkü toplantıda arkadaşlarla paylaştığımız husus tabiata, tarihe ve insana olan borcumuzu yerine getirecek bir şehircilik anlayışını egemen kılmamız şart. Amasya bunun için en doğru yer çünkü Amasya nesillerce bu şehir kültürünün yaşanır olduğu ve bir neslin diğer nesile bu emaneti çok güzel aktardığı şehirlerden birisi. Allah Amasya'yı korusun. Bizim Amasya'ya ihtilacımız var" diye konuştu.